ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

Η επαγγελματική δημοσιογραφική συνέντευξη

Η συνέντευξη αποτελεί τη βάση του ρεπορτάζ, είναι η άμεση επαγγελματική αξιοποίηση της πηγής ή των πηγών του δημοσιογράφου και έτσι εξυπηρετεί τον στόχο της ειδησεογραφίας και της ενημέρωσης του κοινωνικού συνόλου.

Ο στόχος δηλαδή του σύγχρονου δημοσιογράφου είναι η επιλογή της κατάλληλης πηγής, η άντληση πληροφοριών με την συνέντευξη, η καταγραφή τους και η ενημέρωση του κοινωνικού συνόλου.

Είναι λοιπόν φανερό πως η τεχνική της συνέντευξης είναι το βασικό επαγγελματικό εργαλείο που θα αξιοποιήσει για την επιτυχία της αποστολής του. Ο έλεγχος της συνέντευξης και η σωστή κατεύθυνση της πηγής απαιτούν μαεστρία και επαγγελματισμό.

Η αξιοποίηση των τεχνικών συνέντευξης οδηγεί στην είδηση και η κατάλληλη επιλογή των ερωτήσεων, το ύφος, το ήθος και η εγρήγορση, η πρωτοτυπία, οι γνώσεις του δημοσιογράφου είναι τα στοιχεία που μπορούν να κάνουν τη συνέντευξη ουσιώδη, ενδιαφέρουσα, πλήρη.

Η ανάλυση των τύπων των ερωτήσεων, η προετοιμασία της συνέντευξης, οι τρόποι πραγματοποίησής της και η αποτύπωσή της είναι τα στοιχεία με τα οποία θα πρέπει να εξοικειωθεί ο σύγχρονος δημοσιογράφος      

Ερωτήσεις

Το κλειδί της επιτυχίας μιάς συνέντευξης είναι οι ερωτήσεις. Είναι λοιπόν αναγκαία η κατηγοριοποίηση των τύπων των ερωτήσεων για να γίνουν απολύτως κατανοητές οι τεχνικές που θα αναπτυχθούν στη συνέχεια.

Τύποι Ερωτήσεων

Οι ερωτήσεις που γίνονται κατά τη διάρκεια της συνέντευξης έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά, που μας επιτρέπουν να τις κατατάξουμε σε μια από τις παρακάτω κατηγορίες:

Απλές ερωτήσεις

Αποσκοπούν σε βασικές πληροφορίες. Π. χ. Πότε έγινε το περιστατικό

Σύνθετες ερωτήσεις

Αποσκοπούν σε σχόλιο, εκτίμηση ή κριτική και γενικότερα σε μεγαλύτερες ή διευκρινιστικές απαντήσεις. Π. χ. Πως θα σχολιάζατε το πρόγραμμα του αντιπάλου σας;

Ανοικτές ερωτήσεις

Είναι εκείνες οι ερωτήσεις που επιδέχονται οποιουδήποτε τύπου απάντηση από την πλευρά της πηγής μας και δίνουν στον συνεντευξιαζόμενο την ευκαιρία να αναπτύξει την άποψή του ια κάποιο συγκεκριμένο θέμα (π. χ. "γιατί θέλετε να ………..;). Ο μεγαλύτερος κίνδυνος με τις ερωτήσεις αυτού του τύπου είναι να οδηγηθούμε σε περίπλοκες αναλύσεις, χωρίς ειρμό, αρχή και τέλος, με αποτέλεσμα να μην κατορθώσουμε να δώσουμε μια ξεκάθαρη εικόνα για τους στόχους, τις ικανότητες και τις επιδιώξεις του συνομιλητή μας.

Κλειστές ερωτήσεις

Πρόκειται για εκείνες τις ερωτήσεις που επιδέχονται συνήθως μονολεκτική, και σε κάθε περίπτωση, σύντομη απάντηση

Εναλλακτικές ερωτήσεις

Είναι ερωτήσεις που προβάλλουν δύο εναλλακτικές και συνήθως διαζευκτικές απαντήσεις στον συνεντευξιαζόμενο. Π.χ. Προτιμάτε να ….ή  να …… ;

Ερωτήσεις με πολλαπλές επιλογές

Οι ερωτήσεις αυτές περιγράφουν περισσότερες από δύο πιθανές απαντήσεις και όπως συμβαίνει και στις εναλλακτικές ερωτήσεις, συνήθως απαντώνται με ένα σύντομο σχόλιο.

Άμεσες ερωτήσεις

Έμμεσες ερωτήσεις

Διευκρινιστικές ερωτήσεις: Οι ερωτήσεις αυτού του τύπου έχουν ως στόχο να διευκρινίσουν ορισμένα σημεία των απαντήσεων που δεν ήταν σαφή και δημιούργησαν νέες ερωτήσεις σε εμάς και το κοινό μας.

Ερωτήσεις πίεσης: Πρόκειται για ειδικού τύπου ερωτήσεις που έχουν ως στόχο να αποκαλύψουν πώς αντιδρά ο συνομιλητής σε συνθήκες πίεσης και άγχους. Συνήθως οι περισσότεροι δημοσιογράφοι τις αποφεύγουν, εκτός εάν οι απαιτήσεις του θέματος επιβάλλουν τη διερεύνηση των αντιδράσεων του συνομιλητή ιδιαιτέρως αν θεωρηθεί ότι θα μπορούσε να μας αποκαλύψει κάτι σημαντικό

Μια Ερώτηση Είναι Αποτελεσματική Όταν:

1. στοχεύει ένα μόνο πρόβλημα
2. χρησιμοποιεί ένα άμεσο στυλ και αποφεύγει τις αρνητικές εκφράσεις
3. χρησιμοποιεί ουδέτερη έκφραση που δεν υπονοεί συγκεκριμένη απάντηση 
4. δεν είναι πολύ περιοριστική στη διατύπωση του προβλήματος και ανταποκρίνεται στο πλαίσιο αναφοράς του συνεντευξιαζόμενιυ
5. είναι σύντομη
6. οι έννοιες που περιλαμβάνει είναι σαφείς και κατανοητές  από όλους

Είδη συνέντευξης

Η συνέντευξη του «μάρτυρα»

Είναι η συνέντευξη του εμπειρικού γνώστη του γεγονότος ή του θέματος. Ο αυτόπτης ή ο αυτήκοος  μάρτυς είναι η αυθεντική, η αδιάψευστη πηγή της είδησης. Ο εμπειρικός γνώστης μπορεί να δώσει απαντήσεις σε όλες τις βασικές ερωτήσεις ενός ρεπορτάζ (ποιος, πού, πότε, πώς) αλλά και να αποδώσει με τον κατάλληλο χειρισμό της συνέντευξης από τον δημοσιογράφο, σημαντικές πληροφορίες, σχόλια και λεπτομέρειες σε ένα προσωπικό ύφος φορτισμένο συνήθως συναισθηματικά από τα γεγονότα-βιώματα μεταδίδοντας αβίαστα την αυθεντικότητα της εμπειρίας του.

Σ΄αυτό το είδος συνέντευξης χρειάζεται διάκριση και αίσθηση του μέτρου από τον δημοσιογράφο, ιδιαιτέρως όταν πρόκειται για συνέντευξη από τραγικούς πρωταγωνιστές γεγονότων, ή από πρόσωπα που βρίσκονται σε δύσκολη ψυχολογική κατάσταση ή είναι τραυματισμένοι ή ακόμη και ασθενείς.  

Είναι πολύ χρήσιμο για τον δημοσιογράφο να έχει κατανοήσει την κατάταξη των επιπέδων πληροφόρησης του κοινού, ώστε να κρατήσει τον έλεγχο της συνέντευξης σε όλη της τη διάρκεια:

Επίπεδα Πληροφόρησης

Α. Τα γεγονότα

βλέπω, ακούω, νοιώθω, παρατηρώ

Β. Τα αισθήματα

 αισθάνομαι, διαισθάνομαι

Γ. Η γνώμη

πιστεύω, γνωρίζω, σκέπτομαι, κρίνω

Η συνέντευξη του ειδικού

Είναι η συνέντευξη του εξειδικευμένου γνώστη ενός αντικειμένου. Συνήθως αυτή η πηγή αξιοποιείται για να εξηγηθεί ή να τεκμηριωθεί επιστημονικά ένα γεγονός ή μία κατάσταση. Ο συνεντευξιαζόμενος είναι επιστήμων ή ειδικός με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εμπειρία στο αντικείμενο. Η γνώμη του είναι έγκυρη και η προσπάθεια του δημοσιογράφου είναι να αποτυπωθεί με σαφήνεια αλλά και με απλότητα, ώστε να είναι εύληπτη από το κοινό.

Ο δημοσιογράφος οφείλει να είναι καλά προετοιμασμένος για να θέσει τα σωστά και καίρια ερωτήματα, ανάλογα με το θέμα.

Καλό είναι να διευκρινισθεί ότι ο δημοσιογράφος δεν μπορεί να είναι εξειδικευμένος γνώστης των πάντων. Μπορεί όμως να είναι διαβασμένος και να έχει αποκτήσει τουλάχιστον μια στοιχειώδη εξοικείωση με την ορολογία του εκάστοτε ειδικού, κάνοντας βήματα προσέγγισης του κώδικα επικοινωνίας του προσκεκλημένου του.

Θα ήταν χρήσιμο να εξασκείται ο δημοσιογράφος με μελέτες περιπτώσεων ειδικών όπως ο ιατρός, ο σεισμολόγος, ο ιατροδικαστής, ο νομικός, ο καλλιτέχνης, ο εκλογολόγος, ο επιστήμων των Η/Υ κλπ.

Η συνέντευξη πορτρέτο

Είναι η συνέντευξη που σκοπό έχει την σκιαγράφηση μιάς προσωπικότητας που είτε για λόγους επικαιρότητας, είτε για λόγους που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο της, ενδιαφέρει το κοινό.

Η ανάδειξη αγνώστων περιστατικών, η ιστορική διαδρομή, τα βιώματα της παιδικής ηλικίας, οι δυσκολίες που προέκυψαν στην πορεία και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν, μπορούν να συνθέσουν μια προσωπικότητα που να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση ή προς αποφυγή για το κοινό.

Σε κάποιες περιπτώσεις ο σκοπός της συνέντευξης περιορίζεται στην ανάδειξη αγνώστων περιστατικών ή λεπτομερειών της ζωής του συνεντευξιαζόμενου οι οποίες αποκαλύπτουν πληροφορίες που παρέμεναν άγνωστες ως τη στιγμή της συνέντευξης. Η συνέντευξη – πορτρέτο αποκτά ενίοτε έναν εξομολογητικό χαρακτήρα με έντονη συναισθηματική φόρτιση.

Τα πρόσωπα-στόχοι συνεντεύξεων αυτού του τύπου είναι συνήθως ήδη προβεβλημένα και καταξιωμένα από το έργο τους. Αυτό το γεγονός καθιστά ενδιαφέρουσα τη γνώμη τους ακόμη και για θέματα που δεν έχουν άμεση σχέση με τις γνώσεις ή την ειδικότητά τους ή και με το επάγγελμα που εξασκούν. Γίνονται έτσι συχνά καθοδηγητές της κοινής γνώμης ως πρόσωπα μεγάλης επιρροής (opinion leaders). 

Στοιχεία προετοιμασίας

Για να γίνεται επαγγελματικά από το δημοσιογράφο πρέπει να αντιμετωπίζεται με την οργάνωση, τη σοβαρότητα και την τεχνική κατάρτιση που αντιμετωπίζονται σήμερα όλα τα projects.

Δηλαδή, καλό είναι να χωρίζεται σε φάσεις: τη φάση του προγραμματισμού, τη φάση της υλοποίησης και τη φάση της αξιολόγησης.

Εννοείται ότι όλες οι προγραμματισμένες ενέργειες του δημοσιογράφου τοποθετούνται σε χρονοδιάγραμμα που έχει σχέση είτε με την επικαιρότητα, είτε με το χρόνο κυκλοφορίας του φύλλου  ή του μέσου που θα δημοσιεύσει τη συνέντευξη

Η φάση του προγραμματισμού- Στοιχεία προετοιμασίας

Στην αρχή είναι καλό να επιλέξουμε το πρόσωπο-στόχο, δηλαδή να επιλέξουμε την καταλληλότερη πηγή. Ο γνώμονας του δημοσιογράφου για την επιλογή είναι πάντα η καλύτερη εξυπηρέτηση της έρευνάς του και της ειδησεογραφίας.

Η επιλογή του προσώπου που θα απευθυνθούμε για να του κάνουμε μια συνέντευξη γίνεται συνήθως με κριτήρια επικαιρότητας και θεματολογίας του μέσου με το οποίο συνεργαζόμαστε. Ο λόγος που βρίσκεται στην επικαιρότητα είναι το πρώτο μας στοιχείο. Το περιεχόμενο της συζήτησης είναι το δεύτερο και η είδηση που μπορεί να «βγάλουμε» από αυτόν είναι το τρίτο και ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο μας. Ο στόχος σε κάθε περίπτωση είναι να γίνει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, πρωτότυπη και με νέες δηλώσεις του συνεντευξιαζόμενου.

Ένα άλλο σημαντικό κριτήριο για τη επιλογή του προσώπου είναι οι ίδιες του οι απόψεις, ιδιαιτέρως μάλιστα αν προκαλούν ενδιαφέρουσα συζήτηση και τροφοδοτούν την αντιπαράθεση απόψεων.

Τελικά όμως η επιλογή του προσκεκλημένου προσώπου έχει οπωσδήποτε σχέση και με το κοινό του μέσου στο οποίο δημοσιεύουμε την συνέντευξη. Εάν αυτός ο παράγων δεν ληφθεί υπ’ όψιν, τότε κινδυνεύουμε να αποτύχουμε. 

Στη φάση αυτή και μετά την επιλογή του προσώπου-στόχου αλλά και την αποσαφήνιση του στόχου της επιδιωκόμενης συνέντευξης, ο δημοσιογράφος προγραμματίζει και σχεδιάζει προσεκτικά τον τρόπο προσέγγισης της πηγής του. Σ’ αυτό θα βοηθηθεί πολύ από την έρευνα που θα κάνει για την προσωπικότητα, τη ζωή, το έργο, τις ιδιαιτερότητες, τις προτιμήσεις, τα ενδιαφέροντα, την οικογενειακή κατάσταση ή γενικότερα το περιβάλλον της πηγής. Είναι αποδεδειγμένο ότι όσο περισσότερες πληροφορίες καταφέρει να συλλέξει ο δημοσιογράφος, τόσο πιο σωστά θα κάνει την πρώτη προσέγγιση και θα έχει θετική ανταπόκριση από την πηγή.

Μια καλή άσκηση επικοινωνίας θα ήταν να επιλεγούν οι κατάλληλοι και διακριτικοί τρόποι τηλεφωνικής προσέγγισης μιάς προβεβλημένης προσωπικότητας της πολιτικής ή του καλλιτεχνικού χώρου, σε αντιδιαστολή με την προσέγγιση και την επιδίωξη συνέντευξης με έναν επιστήμονα, έναν ποιητή ή έναν βαρυποινίτη.

Η φάση του προγραμματισμού περιλαμβάνει και το σχεδιασμό του σκελετού των βασικών ερωτημάτων ο οποίος στηρίζεται στην  δημοσιογραφική έρευνα του θέματος.     

Τεχνολογική Προετοιμασία

Τεχνολογία ακρόασης

Σε αυτό το σημείο, έχετε  μάθει για την προετοιμασία που μπορεί να σας βοηθήσει να εξασφαλίσετε μια ποιοτική προφορική συνέντευξη, καθώς επίσης και διάφορα εργαλεία που μπορούν να σας βοηθήσουν.Τώρα θα ρίξουμε μια ματιά στην τεχνολογία πίσω από μια πετυχημένη συνέντευξη.

Όχι πολύ καιρό πριν, το μολύβι και το χαρτί ήταν τα βασικά μέσα για την καταγραφή ιστοριών και σημειώσεων. Τα κασετόφωνα μετασχημάτισαν τον τομέα της προφορικής ιστορίας και παραμένουν ακόμα σημαντικά μέσα για τη συλλογή προσωπικών αφηγήσεων. Αλλά τα τελευταία χρόνια, οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν προχωρήσει με φοβερή ταχύτητα. Σήμερα, κασσετοφωνάκια, μαζί με τις βιντεοκάμερες,, τις ψηφιακές κάμερες και ακόμη και το ιντερνετ μεταμορφώνουν τον τρόπο που συλλέγουμε και μοιραζόμαστε τις πληροφορίες.

Η επιλογή του εξοπλισμού

Ο τρόπος που θα επιλέξετε να πραγματοποιήσετε τη συνέντευξη είναι δική σας επιλογή. Ανάλογα με τον εξοπλισμό που έχετε ήδη, ή μπορείτε να δανειστείτε από το περιβάλλον σας, μπορείτε να καταγράψετε τη συνέντευξή σας χρησιμοποιώντας μια ποικιλία των μεθόδων, από την χαμηλή τεχνολογία στην υψηλή τεχνολογία. Aκουστικές καταγραφές είναι εξίσου αποτελεσματικές στη συντήρηση των ιστοριών και μπορούν να συμπληρωθούν με στατικές εικόνες από μια παραδοσιακή ή ψηφιακή φωτογραφική μηχανή.

Η δοκιμή του εξοπλισμού

Όποιον εξοπλισμό και αν επιλέξετε για τη συνέντευξή σας, είναι σημαντικό και εσείς και το άτομο της συνέντευξης να είναι άνετο με την επιλεγμένη τεχνολογία. Όταν ορίζετε τη συνέντευξη, σιγουρευτείτε ότι ενημερώσατε το συνομιλητή σας για τον τρόπο με τον οποίο θα καταγράφετε τη συνομιλία. Πιο σημαντικό! Εξασκηθείτε στη χρήση του εξοπλισμού πριν από τη συνέντευξη. Με το να εξοικειωθείτε με την κάμερα εκ των προτέρων, θα είστε σε θέση να επικεντρωθείτε στις ερωτήσεις και στις απαντήσεις, και όχι στο πώς δουλεύει η κάμερα ή το κασετόφωνο. Σε μια πετυχημένη, άνετη συνέντευξη πρέπει να ξεχάσετε και οι δύο ότι υπάρχει η κάμερα. Οι "τεχνικές συμβουλές" που ακολουθούν μπορούν να σας βοηθήσουν να καταγράψετε μια μεγάλης διάρκειας συνέντευξη.

Ακουστική καταγραφή

·       Εξασκηθείτε πραγματοποιώντας ψεύτικες συνεντεύξεις πριν από την πραγματική συνέντευξη έτσι ώστε να αισθάνεστε άνετοι όταν θα χειρίζεστε το όργανο καταγραφής. Αυτό θα σας βοηθήσει να μην ανησυχείτε για την καταγραφή κατά τη διάρκεια της συνέντευξης.

·       Κάντε ένα σωστό έλεγχο στο χώρο όπου θα γίνει η συνέντευξη. Αυτό θα σας βοηθήσει να προσδιορίσετε οποιουσδήποτε θορύβους (κυκλοφορία, μηχανές, ψυγεία) που θα μπορούσαν να «πνίξουν τη φωνή» του ομιλητή.

·       Αφήστε την κασέτα να γράψει για μερικά δευτερόλεπτα προτού να αρχίσετε να μιλάτε για να σιγουρευτείτε ότι ο εξοπλισμός λειτουργεί κατάλληλα.

·       Κάνετε μια εισαγωγική ανακοίνωση στην αρχή κάθε κασέτας, που να δηλώνει την ημερομηνία και τον τόπο της συνέντευξης και το όνομά σας, καθώς επίσης και το όνομα του προσώπου που παίρνεται συνέντευξη.

·       Μιλήστε άμεσα στο άτομο και μην φοβάστε να κάνετε δικές σας ερωτήσεις, σχόλια, ιστορίες και απαντήσεις στην καταγραφή. Σιγουρευτείτε ότι θα αφήσετε το όργανο καταγραφής ανοιχτό για να γίνει μια συνεχής καταγραφή της συνομιλίας.

·       Τοποθετήστε το μικρόφωνο όσο πιο κοντά στον ομιλητή είναι δυνατό. Εάν είναι διαθέσιμο, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα μικρόφωνο που να συνδέεται με το ρούχο του ομιλητή.

Τηλεοπτική καταγραφή

·       Δοκιμάστε να καταγράψετε σε βίντεο εκ των προτέρων. Σιγουρευτείτε ότι είστε σε θέση να έχετε την τηλεοπτική και ακουστική ποιότητα που θέλετε.

·       Κάνετε έναν έλεγχο στις κασέτες πριν από τη συνέντευξη. Ελέγξτε το φωτισμό καθώς επίσης και τα επίπεδα ήχου. Όπως με μια ακουστική καταγραφή, να είστε σε επιφυλακή για τους ήχους που θα μπορούσαν να αναστατώσουν τη συνέντευξη.

·       Κάνετε μια εισαγωγική ανακοίνωση στην αρχή κάθε μαγνητοταινίας, που δηλώνει την ημερομηνία και τον τόπο της συνέντευξης, το όνομά σας, καθώς επίσης και το όνομα του προσώπου παίρνεται συνέντευξη.

·       Αποφύγετε την υπερβολική μετακίνηση της κάμερας. Τα ειδικά εφφέ όπως η μεγέθυνση και το φιλτράρισμα μπορεί να σας βάζουν σε πειρασμό, αλλά μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή από τη συνέντευξη.

·       Σιγουρευτείτε ότι έχετε αρκετές μπαταρίες και φιλμ εάν προγραμματίζετε μια συνέντευξη μεγάλης διάρκειας.

Κάμερες

·       Είτε χρησιμοποιείτε μια παραδοσιακή κάμερα ή μια ψηφιακή, σιγουρευτείτε ότι είστε άνετοι με τον εξοπλισμό προτού να φθάσετε στη συνέντευξη.

·       Ελέγξτε τα επίπεδα φωτισμού στο δωμάτιο συνέντευξης εκ των προτέρων.

·       Σιγουρευτείτε ότι μπαταρίες, φλας και επιπλέον κασέτες είναι σε ετοιμότητα.

Τρόποι διεξαγωγής της συνέντευξης

Ελεύθερη συνέντευξη

Ο δημοσιογράφος δημιουργεί ένα κλίμα φιλικό και χωρίς συγκεκριμένες ερωτήσεις κατευθύνει τη συζήτηση σύμφωνα με το πλάνο που έχει προκαθορίσει. Ένα τέτοιο είδος συνέντευξης απαιτεί από το δημοσιογράφο να ακούει προσεκτικά και να θέτει τα ανάλογα ερωτήματα.

Κατευθυνόμενες ή δομημένες συνεντεύξεις

Πραγματοποιούνται μέσω ενός πλαισίου ερωτημάτων, το οποίο περιέχει ανοιχτές τυποποιημένες  ερωτήσεις, που ακολουθούν μία σειρά. Οι ερωτήσεις συντάσσονται εκ των προτέρων και η σειρά που ακολουθείται δεν αλλάζει.

Ημι-κατευθυνόμενη συνέντευξη

Αποτελείται από ένα σχέδιο συνέντευξης και μία λίστα θεμάτων που θα πρέπει να συζητηθούν. Δεν υπάρχει ακριβής σειρά με την οποία πρέπει να τεθούν τα ερωτήματα.

Προκατασκευασμένη συνέντευξη

Πρόκειται για συνέντευξη με προκατασκευασμένες (στημένες), έτοιμες ερωταποκρίσεις

Αυτή η κατηγορία συνεντεύξεων καταγράφεται περισσότερο προς αποφυγήν. Πρόκειται για τις συνεντεύξεις που οργανώνονται για να δοθούν μηνύματα επιρροής προς το κοινό. Αυτή η πρακτική είναι ηθικά απαράδεκτη και ασύμβατη με το δημοσιογραφικό λειτούργημα. 

Μια άλλη μορφή διάκρισης για τους τρόπους διεξαγωγής μιάς συνέντευξης είναι η εξής:

Τηλεφωνική συνέντευξη

Τηλεοπτική συνέντευξη

Συνέντευξη με αποστολή του ερωτηματολογίου

Συνέντευξη-Γκάλοπ (σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης)

Συνεντεύξεις τύπου

Η συνέντευξη πρόσωπο με πρόσωπο

Η συνέντευξη πρόσωπο με πρόσωπα

Η συνέντευξη πρόσωπα με πρόσωπο ( συνήθως είναι τηλεοπτική, όπου πέραν του ενός δημοσιογράφου θέτουν ερωτήσεις στον καλεσμένο)

Πραγματοποίηση της συνέντευξης

Τώρα είναι η στιγμή να αρχίσετε τη συνέντευξη. Η ποιότητα των ερωτήσεών σας θα καθορίσει την επιτυχία της προφορικής ιστορίας. Μια καλή ερώτηση μπορεί να χρησιμεύσει ως σημείο προώθησης, επιτρέποντας στον συνομιλητή να δώσει τις ιστορίες της ζωής του και τις εμπειρίες του.

Οι ακόλουθες συμβουλές, θα σας βοηθήσουν να διεξάγετε μια επιτυχημένη συνέντευξη:

Προετοιμαστείτε

Όσα περισσότερα ξέρετε πριν από τη συνέντευξη, τόσο καλύτερα προετοιμασμένες  θα είναι οι ερωτήσεις σας.

Φροντίστε να προϊδεάσετε τον συνομιλητή σας

Αισθανθείτε ελεύθερος να μοιραστείτε μερικές γενικές ερωτήσεις με τον συνεντευξιαζόμενο πριν από τη συνέντευξη προκειμένου να του δώσετε μια αίσθηση για αυτό που σας ενδιαφέρει. Σημείωση: Πιθανώς δεν είναι καλή ιδέα να μοιραστείτε ολόκληρο τον κατάλογο των ερωτήσεών σας, καθώς αυτό μπορεί να φανεί υπερενθουσιώδες και να μειώσει τον αυθορμητισμό της ανταλλαγής.

Εισαγωγές

Κάνετε μια εισαγωγική ανακοίνωση στην αρχή κάθε κασέτες ήχου - ή εικόνας. Η ανακοίνωση πρέπει να περιλάβει την ημερομηνία και τον τόπο της συνέντευξης και του ονόματός σας, καθώς επίσης και το όνομα του προσώπου που περνά από συνέντευξη. Πρόσθετες πληροφορίες μπορούν να περιλαμβάνουν την ημερομηνία και την τρέχουσα διεύθυνση και τα ονόματα όσων είναι παρόντες στη συνέντευξη.

Πώς να ξεκινήσετε

Αρχίστε τη συνέντευξη ερωτώντας  βασικές ερωτήσεις σχετικά με το πρόσωπό του ή με το θέμα.

Φτάστε στο προκείμενο

Κρατήστε τις ερωτήσεις σύντομες και στο θέμα έτσι ώστε να γίνονται κατανοητές εύκολα. Αποφύγετε τις ερωτήσεις που είναι υπερβολικά περίπλοκες ή έχουν πολλαπλά μέρη. Υποβάλετε ανοικτές ερωτήσεις. Τίποτα δεν μπορεί να χρονοτριβήσει έναν ερευνητή από τις ερωτήσεις που απαντώνται μόνο με ναι ή όχι. Άντ' αυτού, ρωτήστε «πώς» «πότε» «γιατί». Κρατείστε τις ερωτήσεις σας ανοικτές, ώστε να χρησιμεύσουν σαν σημείο εκκίνησης για τις απαντήσεις.

Διευκρινιστικές ερωτήσεις

Χρησιμοποιείστε επαναληπτικές ερωτήσεις για να αποσπάσετε περισσότερες λεπτομέρειες από το πρόσωπο που παίρνετε συνέντευξη. Παραδείγματα καλών επαναληπτικών ερωτήσεων περιλαμβάνουν:

·       Τι σκεφτήκατε για αυτό;

·       Πως σας έκανε να αισθανθείτε;

Ενώ ο ρόλος σας ως ανακριτή είναι ουσιαστικός, σκοπός της συνέντευξης είναι να αφεθεί ο συνεντευξιαζόμενος να απαντήσει. Μην αισθανθείτε υποχρεωμένος να κολλήσετε σε έναν προετοιμασμένο κατάλογο ερωτήσεων εάν η ιστορία του συνομιλητή μας οδηγεί αλλού.

Η ενεργητική ακρόαση

Η επιτυχία μιας συνέντευξης είναι κάτι περισσότερο από το να υποβάλετε απλά ερωτήσεις. Πρέπει επίσης να είστε ένας καλός ακροατής, ικανός να αναπτύσσει τις ατάκες που ενθαρρύνουν τον παλαίμαχο να συνεχίσει. Οι καλύτεροι ερευνητές ακούνε προσεκτικά τις απαντήσεις του συνομιλητή τους, και μετά ρωτούν επαναληπτικές ερωτήσεις που βασίζονται στις πληροφορίες που έλαβαν.

Για το αρχείο

Αφήστε τον εξοπλισμό να καταγράφει κατά τη διάρκεια της ολόκληρης συνέντευξης. Θυμηθείτε: όλα αυτά που λέτε καταγράφονται. Όταν ακούτε την αφήγηση του συνεντευξιαζόμενου, ενθαρρύνετε τον να συνεχίσει με ένα κούνημα του κεφαλιού σας παρά με τις ηχητικές απαντήσεις - όπως "ναι" ή "μάλιστα"- που θα ακούγονται στην κασέτα.

Κρατήστε τη συνέντευξη ουδέτερη

Η προφορική συνέντευξη δεν είναι μια καλή στιγμή να μοιραστείτε τις απόψεις σας για την πολιτική ή για ένα αμφισβητούμενο θέμα. Όσο σκληρό κι εάν μπορεί να είναι, προσπαθήστε να κρατήσετε τις απόψεις σας εκτός της συνέντευξης. Επίσης, αποφύγετε τις κατευθυντήριες ερωτήσεις που προτείνουν απαντήσεις. Ενώ δεν χρειάζεται να αποφύγετε τη αμφισβήτηση εντελώς, να έχετε καλή κρίση όταν μιλάτε για τέτοια θέματα.

Παραδείγματος χάριν, δεν είναι γενικά μια καλή ιδέα να αρχίσετε τη συνέντευξη με ερωτήσεις για επώδυνα ή αμφισβητούμενα θέματα.

Να είστε υπομονετικός

Δώστε στον συνομιλητή σας αρκετό χρόνο να σκεφτεί πριν απαντήσει. Είναι κοινό για τους ανθρώπους να πάρουν σύντομα αντανακλαστικά διαλείμματα πριν απαντήσουν σε μια ερώτηση.

Τεχνικές για την Επιτυχία μιας Συνέντευξης

GOAL - Η ακροστοιχίδα της επιτυχίας

Πρόκειται για μία τεχνική που μπορεί να χρησιμοποιηθεί κυρίως σε συνεντεύξεις – πορτρέτα. Εάν ο δημοσιογράφος  οδηγήσει τη συνέντευξη σε τέσσερα βασικά θεματικά πεδία είναι σίγουρο πως θα ενημερώσει τους αναγνώστες ή το κοινό του με ενδιαφέροντα στοιχεία ή και ειδήσεις για το πρόσωπο στο οποίο παίρνει συνέντευξη.

Αυτά τα θεματικά πεδία είναι:

1. Οι στόχοι (goals) που είχε ή έχει θέσει από την αρχή της πορείας του/της.
2. Τα εμπόδια (obstacles) που αντιμετώπισε στην πορεία ή στην προσπάθεια επίτευξης των στόχων του/της.
3. Οι επιτυχίες (achievements) που κατόρθωσε.
4. Η συνολική του διαδρομή (Logistics) που μπορεί να αποτελεί παράδειγμα για το κοινό.

Είναι μία επιτυχημένη τεχνική την οποία μπορεί κάποιος να θυμάται από τα αρχικά των λέξεων τα οποία σχηματίζουν την ακροστοιχίδα GOAL.

H Μαιευτική

Πρόκειται για την τεχνική της ανάδειξης ή της διαμόρφωσης του κυρίου θέματος/ είδησης μιάς συνέντευξης μέσα από τη διαδικασία προσεκτικών ερωταποκρίσεων, των οποίων την πρωτοβουλία και προετοιμασία έχει απολύτως ο δημοσιογράφος. Με αυτήν την τεχνική η είδηση ή το θέμα δείχνει να «αποκαλύπτεται» με έναν περίτεχνο αλλά και εύληπτο τρόπο ιδιαίτερα σε τηλεοπτικές συνεντεύξεις. Αυτή η τεχνική προϋποθέτει πολύ καλή προετοιμασία και άρτιο χειρισμό και έλεγχο της συνέντευξης από τον δημοσιογράφο.

Η Ανατροφοδότηση

Είναι η ικανότητα που αναπτύσσει ο δημοσιογράφος να προσδίδει βαρύτητα σε στοιχεία που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της συνέντευξης επανερχόμενος σε αυτά η αξιοποιώντας τα για επόμενες ερωτήσεις οι οποίες συνήθως είναι πιο αναλυτικές. Η ανατροφοδότηση είναι για τη συνέντευξη ένα στοιχείο ποιότητας ιδιαίτερα όταν ο δημοσιογράφος έχει την κρίση και το μέτρο να την αξιοποιήσει κατάλληλα.

Εμπόδια για την Επιτυχία μιας Συνέντευξης

•Το πλαίσιο της συνέντευξης

•Ο χρόνος διεξαγωγής και η διάρκεια

•Το λεξιλόγιο και τα επίπεδα επικοινωνίας

•Οι περιοριστικές στάσεις και συμπεριφορές των συνομιλητών (μηχανισμοί άμυνας, περιοριστικά και απαγορευτικά μηνύματα, αναποτελεσματικά και αρνητικά αισθήματα, αναποτελεσματική ακρόαση)

Το παιγνίδι των ρόλων

Πολλοί δημοσιογράφοι από την αρχή της ιδέας της συνέντευξης παίρνουν το ρόλο του αναγνώστη ή του ακροατή-τηλεθεατή. Έτσι θέτουν ερωτήματα που θεωρούν ότι θα έθετε το κοινό τους.

Ωστόσο είναι ενδιαφέρον να ακολουθήσουμε τις απαντήσεις των διαδοχικών ερωτήσεων έχοντας την εγρήγορση να κρίνουμε σκόπιμη την ώθηση της συνέντευξης σε πληροφορίες που δεν είχαμε σχεδιάσει να πάρουμε.

Ο ρόλος λοιπόν μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία αλλά δεν χρειάζεατι να αποτελεί δέσμευση για το δημοσιογράφο.

 

Το φιλικό ψυχολογικό κλίμα

Η δημιουργία του κατάλληλου κλίματος μπορεί να βοηθήσει την πηγή να αισθανθεί πιο ελεύθερη να απαντά χωρίς να αισθάνεται ότι απειλείται.

Αν το κλίμα δεν είναι κατάλληλο, ο συνεντευξιαζόμενος αντανακλαστικά συμπεριφέρεται ως αμυνόμενος ιδιαίτερα όταν είναι προβεβλημένο πρόσωπο και δείχνει δυσπιστία στους δημοσιογράφους.

Μία χρήσιμη συμβουλή για το σπάσιμο του πάγου είναι είναι να φροντίσετε από την αρχή να κρατήσετε το μέτρο ανάμεσα στην ευγένεια και τη διακριτικότητα.

Ο αδιάκριτος δημοσιογράφος, ο δημοσιογράφος που παραφέρεται ή είναι περισσότερο διαχυτικός απ’ όσο του επιτρέπει η γνωριμία του με την πηγή χάνει σε αξιοπιστία και κατά κανόνα δεν κάνει σωστές συνεντεύξεις.

Τρόποι για να δείξουμε διακριτικότητα και να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του συνεντευξιαζόμενου είναι:

1.      Να αποφύγουμε να καθήσουμε απέναντί του και να προτιμήσουμε να καθήσουμε υπό γωνία κοντά του.

2.      Να αποφύγουμε τις βιαστικές απαντήσεις και να ακολουθήσουμε το ρυθμό του στην αρχή της συζήτησης.

3.      Να ξεκινήσουμε μια σύντομη συζήτηση που θα αφορά σε κάτι γενικό ή κάτι που βρίσκουμε ως κοινό στοιχείο για μας και την πηγή μας. Ακόμη και ένα προσεγμένο σχόλιο για κάτι που είδαμε ή διαβάσαμε ή ακόμη και για κάτι που παρατηρούμε στο χώρο που βρισκόμαστε.

4.      Διατηρούμε συχνή οπτική επαφή με τον ομιλητή και και κάνουμε ενεργητική ακρόαση, αντιδρώντας ανάλογα με τα λεγόμενά του.

5.      Δείχνουμε το σεβασμό μας στο πρόσωπο και στο χώρο με κάθε τρόπο

6.      Το σημειωματάριο είναι καλό να βγεί από την τσάντα μας όταν κλείσει αυτή η σύντομη εισαγωγή-γνωριμία.

7.      Αναφερόμαστε σύντομα στο πρόσωπο-σύνδεσμο της συνέντευξης, αν υπάρχει. 

Ο ψυχολογικός παράγων είναι καθοριστικός για τη συνέντευξη. Η επιδίωξη του φιλικού κλίματος εξαρτάται και από το θέμα και τον τύπο της συνέντευξης και δεν αποτελεί αυτοσκοπό για τον δημοσιογράφο.

Το επαγγελματικό ψυχολογικό κλίμα

Αυτό το κλίμα κυριαρχεί και επιδιώκεται όταν οι πηγές του δημοσιογράφου είναι τεχνοκράτες ή ειδικοί επιστήμονες.

Η εγκαθίδρυση αυτού του κλίματος επίσης επιδιώκεται όταν η συνέντευξη αφορά σε θέματα υγείας, θέματα ασφαλείας, εθνικού συμφέροντος ή σε επιστημονικές ανακαλύψεις.

Εδώ η προσοχή του δημοσιογράφου στην διατήρηση του σωστού κλίματος επικεντρώνεται στην επάρκεια της προετοιμασίας των ερωτημάτων, στη σωστή χρήση της ορολογίας και την διακριτική μεν αλλά διαρκή του προσπάθεια να αποφευχθεί η φλυαρία, ο πλατυασμός αλλά και η εκλαϊκευση των όσων παρατίθενται.

Εδώ η επάρκεια του δημοσιογράφου συνδυάζεται με την πειθαρχία του στα όσα έχει σχεδιάσει για τη συνέντευξη.

Το επαγγελματικό κλίμα δεν φορτίζεται συναισθηματικά από τους ομιλητές ως πρόσωπα αλλά κυρίως από την σπουδαιότητα των λεγομένων τους. 

Αποτύπωση της συνέντευξης

Μεταγραφή της συνέντευξής σας από τεχνολογικά μέσα

Λόγω της φθοράς από τη χρήση που εμφανίζεται όταν το βίντεο - και οι κασέτες παίζονται επανειλημμένως, οι εμπειρογνώμονες της προφορικής ιστορίας συστήνουν να προετοιμάζετε ένα χειρόγραφο της συνέντευξης που έχετε πραγματοποιήσει. Ενώ η διαδικασία για την ετοιμασία ενός λέξη προς λέξη γραπτού αντίγραφου μπορεί να είναι χρονοβόρα, τα αντίγραφα προσφέρουν διάφορα οφέλη, συμπεριλαμβανομένου του να βοηθήσουν τους ερευνητές να αξιολογούν γρήγορα τη σχετικότητα της συνέντευξης. Ένα γραπτό αντίγραφο κάνει επίσης την κατανόηση της συνέντευξης ευκολότερη, καθώς οι καταγεγραμμένες φωνές μπορεί να είναι δύσκολο να κατανοηθούν. Οι ακόλουθες συμβουλές θα σας βοηθήσουν να προετοιμάσετε ένα πλήρες αντίγραφο της συνέντευξης.

Ακούστε πρώτα για σας

Προτού να γράψετε τίποτα, ακούστε όλη την καταγραφή μια φορά. Αυτό θα σας βοηθήσει να εξοικειωθείτε με τις φωνές στην ταινία και τις ερωτήσεις που υποβάλλονται. Σημείωση: Εάν είναι δυνατόν, εργαστείτε με ένα αντίγραφο της ταινίας παρά την κύρια καταγραφή.

Αριθμήσεις ακρίβειας

Το αντίγραφό σας δεν χρειάζεται να περιλάβει κάθε "χμ" "αχα," ή παρασιτικό θόρυβο, αλλά πρέπει να αναπαραγάγει τα λόγια του ομιλητή όσο το δυνατόν πιο κοντά στα πραγματικά. Εάν η συνέντευξη περιλαμβάνει ελλιπείς προτάσεις ή λάθος σύνταξη, αφήστε τα άθικτα.

Προσοχή στα κενά

Καθώς ακούτε την καταγραφή, μπορεί να συναντήσετε σημεία που είναι δύσκολο ή ακόμα και αδύνατο να ακούσετε. Σημειώστε τα στην καταγραφή με ερωτηματικά και προσπαθήστε να υπολογίσετε το χρόνο που λείπει από τη συσκευή μέτρησης στο ακουστικό ή οπτικό μέσο καταγραφής.

Δημιουργία μιας περίληψης

Οι έμπειροι δημοσιογράφοι υπολογίζουν ότι για να μεταγραφεί μια ώρα συνέντευξης απαιτούνται περίπου έξι με δέκα ώρες. Εάν αυτό σας ακούγεται πολλή εργασία, σκεφτείτε να δημιουργήσετε μια πιο σύντομη περίληψη. Αυτό το έγγραφο πρέπει να περιγράφει τα πρωταρχικά άτομα και θέματα που συζητούνται στο βίντεο - ή στην κασέτα με τη σειρά που αναφέρονται. Μια άλλη εναλλακτική λύση είναι να δημιουργήσετε έναν αλφαβητικό κατάλογο ονομάτων και θεμάτων που καλύπτονται στη συνέντευξη, σημειώνοντας την αντίστοιχη χρονική αναφορά τους στην κασέτα.

Αρχειοθέτηση - αποθήκευση Της συνέντευξης

Εκτός από την δημιουργία ενός γραπτού αρχείου της προφορικής συνέντευξης, υπάρχουν διάφορα άλλα σημαντικά βήματα για να συντηρήσετε την κασέτα ή τις κασέτες της συνέντευξης. Με την παραχώρηση λίγο πρόσθετου χρόνου για να εξασφαλίσετε ότι οι καταγραφές σας αποθηκεύονται σωστά, θα συντηρήσετε την προφορική ιστορία για τα επόμενα χρόνια. Αν έχετε συλλέξει αρχειακά υλικά, μεταξύ των οποίων επιστολές, φωτογραφίες και αποκόμματα εφημερίδων, βεβαιωθείτε ότι θα συντηρηθούν και αυτά.

·       Για να αποφύγετε την τυχαία καταγραφή άλλων στοιχείων στις κασέτες βγάλτε την ασφάλεια στο πίσω μέρος της κασέτας.

·       Μην τοποθετείτε τις ταινίες πάνω ή κοντά σε οποιοδήποτε εξοπλισμό που μπορεί να είναι πηγή θερμότητας ή μαγνητικών πεδίων.

·       Το οξύ στο χαρτί και το ξύλο κάνει το έγγραφο εύθραυστο και κίτρινο. Για να συντηρήσετε τα έγγραφά σας, τα αποθηκεύστε σε αλκαλικούς φακέλους χωρίς οξύ, φακέλους ταινιών πολυεστέρα ή μέσα σε κουτιά χωρίς οξύ.

·       Αφαιρέστε οποιαδήποτε λάστιχα και συνδετήρες πριν αρχειοθετήσετε τα έγγραφα.

·       Αποθηκεύστε τις φωτογραφίες στους ντοσιέ, σε φακέλους ή άλλα προστατευτικά φτιαγμένα από πλαστικό ή από χωρίς οξύ χαρτί.

Άμεση καταγραφή

Η κράτηση σημειώσεων

Όταν για κάποιο λόγο δεν διαθέτουμε ηλεκτρονικά μέσα καταγραφής μίας συνέντευξης, ή και παράλληλα με την ηλεκτρονική καταγραφή είναι επιβεβλημένη για τον δημοσιογράφο η εξοικείωση με την κράτηση σημειώσεων.

Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις θα παραστεί ανάγκη για κράτηση σημειώσεων υπό αντίξοες συνθήκες (ο δημοσιογράφος να είναι όρθιος ή οι καιρικές συνθήκες να είναι άσχημες).

Η συγκέντρωση του δημοσιογράφου στην πηγή του, η καταγραφή των λέξεων που χαρακτηρίζονται κλειδιά και όχι των δευτερευουσών από πλευράς σημασίας καθώς και η διατήρηση της οπτικής επαφής με την πηγή, θα βοηθήσουν για την αποτελεσματική και έγκυρη κράτηση σημειώσεων και μάλιστα ανεξάρτητα από το χρονικό ρυθμό του ομιλητή.

Έμμεση καταγραφή

Η αξιοποίηση της μνήμης

Η έμμεση καταγραφή της συνέντευξης γίνεται από μνήμης. Αυτή η καταγραφή χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μη διακυβευθεί η αξιοπιστία της και να εξασφαλισθεί η πιστότητα των γεγονότων, των λέξεων που χρησιμοποιήθηκαν αλλά και του ύφους του ομιλητή.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ- ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ[1]

ΡΕΠΟΡΤΕΡ:   Χαίρεστε που γυρίσατε, κύριε Κέιν;

ΚΕΙΝ:                         Παντα χαίρομαι να γυρίζω, νεαρέ. Είμαι Αμερικανός. (Απότομα) Τίποτα άλλο;       Έλα νεαρέ-όταν εγώ ήμουν ρεπόρτερ ρωτούσα πιο γρήγορα.

-Πολίτης Κέιν, σενάριο  Orson Welles, Herman J. Mankiewicz

Η συνέντευξη είναι η ταπεινή, άμεση «επιστήμη» για να τραβάς την προσοχή, και μετά ν’ αποκτάς πληροφορίες. Και οι δύο πλευρές πρέπει να εξισορροπούνται για να είναι η συνέντευξη σωστά δομημένη και σαφής. Όμως συχνά δε συμβαίνει κάτι τέτοιο. Αυτός που παίρνει τη συνέντευξη είτε θα προσπαθεί απεγνωσμένα να κερδίσει την εμπιστοσύνη του συνομιλητή του και θα του προκαλέσει εκνευρισμό, είτε απλά θα θέλει πληροφορίες, και θα τις πάρει.

Πολλά εξαρτώνται από τη διατύπωση σωστών ερωτήσεων. Είναι ο μόνος τρόπος να πείσεις την ειδικό  να δεχτεί και να σε τροφοδοτήσει με γνώσεις. «Είναι μη πρακτικό να ξέρεις κάτι για τα πάντα», λέει ο Robert Wells του Milwaukee Journal, «αν και αυτή θα ήταν η ιδεώδης προετοιμασία για την καριέρα σου. Αλλά αν ξέρεις αρκετά για να κάνεις τις σωστές ερωτήσεις για όσο το δυνατόν περισσότερα θέματα, τα πας αρκετά καλά». «Ο Mr. Wells το θέτει απαλά», ανταπαντά ο Neale Copple στο Depth Reporting. «Αν ο ρεπόρτερ ξέρει να κάνει τις σωστές ερωτήσεις, έχει αξεπέραστο πλεονέκτημα έναντι του ανταγωνισμού». Όταν κάνει  λάθος ερωτήσεις-παραπειστικές, ανούσιες, χωρίς γούστο-θα έχει «ευερέθιστη» συνέντευξη. Δες αυτούς τους πεινασμένους τηλεοπτικούς ρεπόρτερ, που δείχνουν υποχρεωμένοι να ταιριάξουν την επίδραση από μια σκηνή που σου ανακατεύει το στομάχι  με μια ανάλογη δήλωση  

ΠΩΣ ΝΙΩΘΕΤΕ;

Το «πώς νιώθετε» θα ήταν εντάξει αν οδηγούσε κάπου, αν ήταν κάτι στο οποίο οι άνθρωποι μπορούσαν ν’ ανταποκριθούν…αλλά μια επαγγελματική συνέντευξη  καταλήγει σε μια χρονική περίοδο στην οποία ο ρεπόρτερ σκέφτεται ουσιαστικές ερωτήσεις, ή ίσως ελπίζει ότι αυτή τη μια φορά το άτομο θα συμπεριλάβει κάποιες αυθεντικές πληροφορίες στην αναπόφευκτα μηχανική ανταπόκρισή του, την οποία αυτός μπορεί μετά με χαρά να επιδιώξει.

ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΘΕΛΕΙΣ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ

Ο στοχαστικός ρεπόρτερ δουλεύει με ανοιχτό, κριτικό πνεύμα. Δεν κρίνει το «υποκείμενό» του, περιμένει το άτομο να κρίνει τον εαυτό του. Μια συνέντευξη συχνά εξαρτάται λιγότερο από τις ερωτήσεις και περισσότερο από το πνεύμα της «ανάκρισης». Η αποσπασματική έρευνα και η αδέξια «ανάκριση» θα πείσουν το «υποκείμενο» ότι ο ρεπόρτερ δεν ενδιαφέρεται, οπότε και θα κλειστεί στον εαυτό του. Ο καλός ρεπόρτερ ενδιαφέρεται πραγματικά, φυσικά, αλλά είναι επίσης και αμερόληπτος. Είναι αγωγός για τους αναγνώστες του.

            Διαμορφώνει τη συνέντευξη βάσει  των ενδιαφερόντων των αναγνωστών του. Αν γράφει για το Cincinnati Post, ίσως ρωτήσει για το μέλλον της ανοιχτής παιδείας στην Κοινότητα Hamilton. Αν γράφει για το Harper’s, ίσως θέλει να ξέρει για το μέλλον της απρόσκοπτης, για όλους,  παιδείας.

            Πάνω από όλα, ο ρεπόρτερ πρέπει να ξέρει πάντα τι θέλει να πάρει από τη συνέντευξή του. Είναι σαν παίκτης στο σκάκι. Δεν μετακινεί κάτι, ή δεν κάνει ερώτηση χωρίς κάποιο σκοπό, ένα σχέδιο.

            «Όταν αρχίσεις να κάνεις ερωτήσεις», λέει ο Dr. George Gallup, διάσημος στις δημοσκοπήσεις, «το άλλο άτομο αμέσως αναρωτιέται: Γιατί θέλει να ξέρει; Εκτός αν ο σκοπός σου είναι φανερός, ίσως διστάσει να μιλήσει, ή ίσως αρπάξει την ευκαιρία να σου πει  όλα τα προβλήματά του» Συχνά η επιφανειακή ερώτηση οφείλεται σε επιφανειακή έρευνα. «Δε με πειράζει να δίνω συνεντεύξεις», λέει ο ροκ σταρ Ian Anderson στον Colman Andrews. «Αλλά δε μου αρέσει ν’ απαντάω σε ερωτήσεις όπως “Πώς πήρατε το όνομα Jethro Tull”; ή “Πόσοι είσαστε στο συγκρότημα, και ποιος παίζει  φλάουτο”; Σε  χώρες όπως η Ιαπωνία, η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία, όπου μόλις ήμασταν για περιοδεία, οι άνθρωποι κάνουν αυτές τις ερωτήσεις γιατί έχουν γνήσια περιέργεια, και δεν έχουν πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες πληροφοριών. Αλλά, δε θα έπρεπε να απαντάω αυτές τις ερωτήσεις εδώ. Οι Jethro Tull υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια. Απαντήσαμε σ’ αυτές τις ερωτήσεις την πρώτη, δεύτερη και τρίτη φορά που κάναμε περιοδεία εδώ. Όλα τα στοιχεία για μας είναι διαθέσιμα σ’ αυτή τη χώρα, γιατί υπάρχουν πολλά φυλλάδια τύπου που τα ζήτησα για να κάνω τη ζωή μου πιο εύκολη. Για να μη χρειάζεται να σπαταλάω χρόνο απαντώντας σε τέτοιες ερωτήσεις».

            Το χειρότερο από όλα επέρχεται, όταν ο απρόσεκτος ρεπόρτερ «σύρει» το βαριεστημένο, πολύ εξυπηρετικό «υποκείμενο». «Μερικοί δημοσιογράφοι κάνουν υποτυπώδεις ερωτήσεις», λέει ο σταρ του μπέισμπολ Lou Brock. «Ζητούν επιβεβαίωση κάποιων απόψεων που ήδη έχουν. Έχουν ήδη γράψει τις απαντήσεις στο μυαλό τους και αυτό που θέλουν από εμένα είναι επαλήθευση. Θα τους τη δώσω για να είναι όλοι χαρούμενοι, αν δεν αντίκειται με τη συνείδησή μου».

ΟΡΓΑΝΩΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΟΥ

Πόσες ερωτήσεις πρέπει να πρετοιμάζει ο ρεπόρτερ; Αυτό μπορεί να διαφέρει κατά πολύ: από μία μόνο ερώτηση για να αποκομίσει μια μικρή στατιστική σ’ ένα επιχειρηματικό άρθρο (συνήθως γίνεται από το τηλέφωνο) μέχρι μια σειρά εκατοντάδων ερωτήσεων, σκορπισμένων σε ημέρες ή εβδομάδες, όσον αφορά μια συνέντευξη για το Playboy. Γενικά, όσο περισσότερες ερωτήσεις προετοιμάζει ο αρθρογράφος, τόσο πιο πλήρη θα είναι η συνέντευξη και το άρθρο του.

Μερικοί πιστεύουν ότι ο επαγγελματίας ρεπόρτερ πρέπει ν’ απομνημονεύει τις ερωτήσεις του, όπως ένας πράκτορας της CIA απομνημονεύει τις οδηγίες του, και μετά τις καίει. Αλλά φαίνεται πιο λογικό να κρατάς μια λίστα με απαραίτητες ερωτήσεις, μήπως ξεχάσεις κάποια. Είναι ανθρώπινο, και σε ντροπιάζει, να φύγεις από μια συνέντευξη με μια τραγουδίστρια της όπερας έχοντας μαζέψει  κάποιο καταπληκτικό, απρόσμενο υλικό για την παιδική της ηλικία, αλλά τίποτα για την τωρινή της παραγωγή.

Μη «σκάβεις» επιφανειακά σε μια συνέντευξη, αλλά βαθιά. Ο πειρασμός να καλύψεις τα πάντα οδηγεί σε  μια θολή συνέντευξη γεμάτη με ενδιαφέρουσες, αλλά απομονωμένες πληροφορίες. Διαμόρφωσε την οπτική σου, και «χτίσε» τη συνέντευξη γύρω από αυτήν.

Μίλησε με το συντάκτη σου, ίσως έχει κάποια οπτική στο μυαλό του. Ο Omer Henry μιλάει για ένα συντάκτη που είχε ακούσει για μια εταιρεία που χρησιμοποιούσε ένα νέο σχέδιο με κίνητρα αμοιβής για τους μηχανικούς της. «Ήθελε να ξέρει πώς δούλευε το σχέδιο. Ξέροντας ακριβώς τι ήθελε αυτός ο συντάκτης, μπόρεσα να ορίσω μια σειρά ερωτήσεων, στις οποίες οι απαντήσεις μού έδωσαν τα στοιχεία που χρειαζόμουν για να γράψω και να πουλήσω το άρθρο».

Η σχολαστική οργάνωση των ερωτήσεων μπορεί να προκαλεί σύγχυση. «Η λίστα με τις ερωτήσεις και η λογική σειρά εξαφανίζονται πολύ γρήγορα», αναφέρει ο Edward Linn. «Αν όχι, θα έχεις πρόβλημα». Ακόμη και έτσι, μια καλή συνέντευξη έχει λογική δομή. Ξεκινάει με εύκολες, σχετικά μηχανικές ερωτήσεις, πηγαίνει σε πιο περίπλοκες, πιο στοχαστικές, επανέρχεται σε μηχανικές ερωτήσεις (αγαπημένοι συγγραφείς, μελλοντικά σχέδια) και κλείνει με ερώτηση που δίνει κάτι τελικό (μια αποτελεσματική ερώτηση: πώς θα ήθελες να σε θυμούνται); Αν η συνέντευξη έχει λογική δομή-μια αίσθηση αρχής, μέσης και τέλους-θα έχει και συναισθηματική δομή. Η συνέντευξη συνολικά θα έχει μια επίδραση που υπερβαίνει το άθροισμα των μερών της.

Το διάγραμμα της συνέντευξης δε χρειάζεται να είναι απολύτως δεσμευτικό.  Μάλιστα, όσο πιο απλό είναι, τόσο το καλύτερο. Είναι απλά ένα εργαλείο για να δώσει στο ρεπόρτερ αυτοπεποίθηση και στις ερωτήσεις του ροή. Δίνει στο ρεπόρτερ τα ηνία της συνέντευξης.

ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ ΤΑ «ΧΩΝΙΑ» ΣΟΥ

Το διάγραμμα της συνέντευξης μπορεί να πάρει δύο μορφές: μια, σαν «χωνί», και η άλλη, σαν ανάποδο «χωνί».

Η συνέντευξη αυτής της μορφής ανοίγει με γενικότητες;«Ποια είναι τα οφέλη του πυρηνικού πολέμου, κύριε Πρόεδρε»; και μετά; «Πότε και πού έχετε δει  αυτά τα υπέροχα ηλιοβασιλέματα που αναφέρετε»; Αρέσει στο στοχαστικό, δημιουργικό άτομο, γιατί του επιτρέπει μια γνώμη για τη συνέντευξη. Ο ανεξάρτητος αρθρογράφος Edward Linn ανοίγει κάθε θέμα με μια γενική ερώτηση «ώστε το υποκείμενο να μπορεί να το πάει σε όποια κατεύθυνση θέλει. Αν κάνεις την κάθε ερώτηση πολύ συγκεκριμένη, πολύ άμεση και στενή, ρισκάρεις, νομίζω, να καταλήξεις σε ένα άρθρο που καθρεπτίζει τις δικές σου προκαταλήψεις, και του οποίου έχεις γράψει το μεγαλύτερο μέρος του πριν φύγεις από το σπίτι. Αν ο τύπος από τον οποίο παίρνω συνέντευξη στραφεί σε μια κατεύθυνση που δεν είχα σκεφτεί, θεωρώ ότι είμαι πολύ μπροστά. Ανακαλύπτω τι ενδιαφέρει αυτόν περισσότερο, αντί για το τι ενδιαφέρει εμένα».

Η γενική ερώτηση όχι μόνο δίνει στο «υποκείμενο» χώρο να αναπνεύσει, αλλά και στο ρεπόρτερ χώρο να «αρπάξει». Ο Alex Haley λέει ότι τον ενδιαφέρουν οι αφηρημένες ερωτήσεις επειδή «εκτιμώ το να μπορώ να πηγαίνω στο υποκείμενο σχεδόν έχοντας άγνοια για αυτό. Τότε έχω την αίσθηση ότι αντιπροσωπεύω καλύτερα τον Κύριο Μέσο Αναγνώστη που δεν ξέρει πολλά για αυτό το άτομο. Θέλω να τον συναντήσω, να σχηματίσω μια εντύπωση για αυτόν-που ελπίζω ότι θα είναι δίκαιη, τίμια και ακριβής-και να προσπαθήσω να τα μεταφέρω αυτά στον αναγνώστη. Ποτέ δεν ήξερα κάποιον από πριν».

Ξεκίνα μια συνέντευξη με μια ερώτηση τόσο πλατιά όσο οι λόφοι της Ντακότα,  και το «υποκείμενο» ίσως σε σταματήσει στο «πέρασμα». Ο Hal Higdon κάποτε ξεκίνησε μια συνέντευξη με, «Πες μου λίγα για αυτά που έχεις κάνει».

«Αν δεν ξέρεις», ανταπάντησε το υποκείμενο, «τι κάνεις εδώ»;

Προσθέτει ο Higdon: «Χρειάστηκα δέκα λεπτά να συνέλθω και να οδηγήσω τη συνέντευξη πίσω σε ασφαλές έδαφος».

Στο Σέρλοκ Χόλμς θα άρεσε η συνέντευξη με σχήμα ανάποδου «χωνιού». Ανοίγει με δυνατές, γρήγορες, συγκεκριμένες ερωτήσεις, και μετά στρέφεται σε πιο γενικό «έδαφος». Είναι αποτελεσματικός τρόπος για να παίρνεις συνέντευξη από  ένα παιδί. Μπορεί να δυσκολευτεί με μια γενική, συνηθισμένη ερώτηση όπως «Είσαι φιλόδοξος»; εκτός αν σπάσεις το πάγο με συγκεκριμένες ερωτήσεις όπως «Προσπαθείς να παίρνεις άριστα στο σχολείο»;

«Ένα παιδί ίσως να μην μπορεί να πει, «αντιπαθώ την αυταρχική προσωπικότητα», λέει ένας βετεράνος συνεντεύξεων με παιδιά, «αλλά αν ρωτηθεί ποιοι δάσκαλοι του αρέσουν και ποιοι όχι, θα μπορεί να απαντήσει».

Η τεχνική του ανάποδου «χωνιού» καθιστά τη λήψη απαντήσεων από έναν πρώην εφοριακό τόσο εύκολη όσο το να παίρνεις καραμέλες από ένα μωρό, όπως ανακάλυψε ο Max Gunther μια χειμωνιάτκη ημέρα στη Νέα Υόρκη.

«Όταν ασχολήθηκα με αυτή τη συνέντευξη, ήθελα από αυτόν τον πρώην εφοριακό να μου πει όλα τα ενδιαφέροντα που του είχαν συμβεί στη δουλειά του», θυμάται ο Gunther. «Αλλά, πώς μπορούσα να τον κάνω να ξεκινήσει; Θα μπορούσα να είχα κάνει μια ασαφή, γενική ερώτηση: Σου έχει συμβεί ποτέ κάτι συναρπαστικό στην δουλειά σου στην Εφορία; Αλλά δεν το έκανα. Ήταν πολύ γενικό». Αντί γι’ αυτό, ο Gunther ζήτησε από τον εφοριακό να του πει: «Όταν έκανες έλεγχο στις φορολογικές επιστροφές των ανθρώπων, προσπάθησε κανείς ποτέ να σε δωροδοκήσει»;

«Αυτή η ερώτηση τον κούρδισε πολύ», θυμάται ο Gunther. Μίλησαν για τέσσερις ώρες. «Σχεδόν δεν έκανα άλλη ερώτηση όλη την ώρα, και μετά τη συνέντευξη είχα άφθονο συναρπαστικό υλικό για τη λειτουργία της Εφορίας. Η γενική μου ερώτηση συνέβη ποτέ κάτι συναρπαστικό; είχε απαντηθεί πλήρως χωρίς να την κάνω.

Πώς ξέρεις αν πρέπει να ποντάρεις σε ένα είδος  συνέντευξης; Γενικά, αν το «υποκείμενο» είναι άνετο, οδήγησέ το με μια ανοιχτή, γενική ερώτηση. Αν δεν είναι, να τον κάνεις να νιώσει άνετα με μια συγκεκριμένη ερώτηση. Ο ρεπόρτερ μπορεί να δημιουργήσει μια αρμονική σχέση με «ανοιχτές» ερωτήσεις, και μετά να την ενδυναμώσει με «κλειστές». Η «ανοιχτή» ερώτηση είναι σαν ερώτηση δοκιμίου σε τεστ: Λέει στο υποκείμενο «Τι γνώμη έχεις για την  απελευθέρωση των γυναικών»; και δε ζητάει μια μονολεκτική απάντηση. Ζητάει μια άποψη, και το «υποκείμενο» που έχει κολακευτεί, αναφέρει τη δική του.Η «ανοιχτή» ερώτηση παράγει γενικότητες που, όμως, δεν αρκούν για να στηρίξουν το άρθρο. Στην μη μυθοπλασία, οι γενικότητες ανοίγουν την όρεξη του αναγνώστη, που πρέπει να ικανοποιηθεί με ανέκδοτα, λεπτομέρειες, εγκάρδια στοιχεία. Έτσι ο ρεπόρτερ πρέπει να επιμένει μετά από μια γενική ερώτηση με «κλειστές» ερωτήσεις.«Μπορείς να μου δώσεις ένα παράδειγμα για αυτό»; «Τι εννοείς λέγοντας ότι…»;

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΣΙΓΟΥΡΕΣ, ΕΓΓΥΗΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ΙΣΩΣ)

1.      Αν ανάρρωνες σε ένα νοσοκομείο, ποιον θα ήθελες στο διπλανό κρεβάτι, εξαιρώντας τους συγγενείς;

2.      Ποια ήταν η πρώτη σου δουλειά;

3.      Πότε ήταν η τελευταία φορά που έκλαψες;

4.      Ποιος ήταν ο πρώτος άνθρωπος που αγάπησες;

5.      Τι σου έχει δώσει την περισσότερη χαρά τον τελευταίο χρόνο;

6.      Ποιο άτομο ή βιβλίο σε επηρέασε περισσότερο στη ζωή σου;;

7.      Τι κάνεις για να χαλαρώσεις;

8.      Ποια ήταν η μεγαλύτερη ευκαιρία σου;

9.      Τι πιστεύεις για τους ανθρώπους; μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο ή το χειρότερο;

10.  Υπάρχουν άνθρωποι που σε βοήθησαν να πετύχεις και ποιοι είναι αυτοί;

«ΤΡΑΒΑ» ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΙΤΛΟΥΣ

Οι τίτλοι είναι οι προσκλήσεις για τα άρθρα σου. Είναι περισσότερο χρήσιμοι για να τραβούν την προσοχή του αναγνώστη. Μάθε να φτιάχνεις «φρέσκους» και ελκυστικούς τίτλους και θα δώσεις στα άρθρα σου περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Σκέψου τους τίτλους ως επικεφαλίδες για τα άρθρα σου. Θα έμενες έκπληκτος με το πόσοι αναγνώστες κοιτούν μόνο τους τίτλους των άρθρων σε μια έκδοση πριν αποφασίσουν ποια θα διαβάσουν. Το κάνω και εγώ. Είναι φυσικό να θέλεις να διαβάσεις πρώτα εκείνα τα άρθρα με τους πιο ενδιαφέροντες ή υποσχόμενους τίτλους.

ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΚΑΝΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΟΥΝ

Οι δυναμικοί τίτλοι αιχμαλωτίζουν τους αναγνώστες και μπορούν να τους κάνουν τόσο ανυπόμονους να διαβάσουν ένα δεδομένο άρθρο που το ξεκινούν επιτόπου, ακόμα και πριν πληρώσουν για το περιοδικό ή την εφημερίδα. Πολλοί αγοραστές περιοδικών τα προμηθεύονται εξαιτίας του ενδιαφέροντος των τίτλων και μόνο. Μπορεί να είναι κάτι περίεργο, επιβλητικό, ή η σημαντική είδηση που υποδεικνύει ο τίτλος. Όσο καλύτερη είναι η λίστα με τους τίτλους, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πωλήσεις του περιοδικού.

Οι αρχισυντάκτες μερικές φορές θα αλλάξουν έναν τίτλο επειδή θέλουν τον πλέον κατάλληλο. Ένας τίτλος μπορεί να αλλάξει πολλές φορές μέχρι το τέλος της προθεσμίας έκδοσης. Προσπάθησε να γράψεις κάποιον που συνεπαίρνει τον αναγνώστη. Είναι δύσκολο να το κάνεις αυτό σταθερά, αλλά αξίζει τον κόπο. Με τον καιρό, η άσκηση θα σε βοηθήσει να πετύχεις περισσότερες πωλήσεις.

ΔΥΝΑΤΟΙ ΤΙΤΛΟΙ

Εδώ είναι μια λίστα με μερικούς αποτελεσματικούς τίτλους. Κοίτα τους και εξέτασε αν  μπορείς να τους βελτιώσεις. Βάλε ένα σημάδι δίπλα σε αυτά που σου αρέσουν ιδιαίτερα, και μετά αναλογίσου γιατί σε ελκύουν.

            «Πώς να Βλέπεις Τηλεόραση Χωρίς να Χάνεις το Μυαλό Σου»;

            «Γιατί οι Χοντροί Άνθρωποι Τρώνε Τόσο Πολύ»;

            «Η Γοητεία των Μακρινών Τόπων»

            «Οι Απίστευτες Ψυχικές Δυνάμεις του…»

            «Πώς να Προσαρμοστείς στις Μελαγχολικές Δευτέρες»

            «Οι Ταινίες Τρόμου Είναι Καυτές και Πάλι»

            «Τρομακτικά Στοιχεία Για το Λίπος»

             «Τα Πράγματα Που Μαθαίνεις Αφού τα Ξέρεις Όλα»

            «Αγοράζοντας και Πουλώντας Ένα Σπίτι: Οι Νέοι Κανόνες του Παιχνιδιού»

ΠΩΣ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙΣ «ΦΡΕΣΚΟΥΣ» ΤΙΤΛΟΥΣ

Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να σκεφτείς ένα δυνατό και «φρέσκο» τίτλο είναι να διαβάσεις το ολοκληρωμένο άρθρο πολλές φορές. Συχνά μπορείς να βγάλεις έναν καλό τίτλο από το ίδιο το υλικό.

1.      Ψάξε για «φράσεις  κλειδιά» στο άρθρο που δείχνουν να το συνοψίζουν.

2.      Να προσέχεις συνεχώς για έξυπνες ατάκες, σύντομες και ουσιαστικές ερωτήσεις, εκφράσεις, και προτάσεις που δείχνουν να ξεχωρίζουν. Κάποιο από αυτά μπορεί να παράγει έναν ή περισσότερους τίτλους.

3.      Ασκήσου εξετάζοντας τους τίτλους από ήδη δημοσιευμένα άρθρα για να δεις πώς θα τα εξέφραζες εσύ. Μπορείς, επίσης, να δανειστείς την ιδέα από έναν τίτλο και να την εκφράσεις με πιο αποτελεσματικές λέξεις.

4.      Ένας τίτλος δεν μπορεί να κατοχυρωθεί. Έχεις ελεύθερο πεδίο να πειραματιστείς με αυτούς που συναντάς για τα δικά σου άρθρα. Δε θα ήταν, όμως, καλή πρακτική να χρησιμοποιείς ακριβώς τους τίτλους που έχουν ήδη δημοσιευτεί. Οι συντάκτες μπορεί δικαίως να δυσφορήσουν. Προσπάθησε αντί για αυτό να σκεφτείς δικούς σου πρωτότυπους και δυνατούς τίτλους.

 Το να είσαι σε εγρήγορση για νέους τίτλους μπορεί να αυξήσει τα έσοδά σου από τη συγγραφή άρθρων. Πώς μπορείς να το κάνεις αυτό; Ένας τρόπος είναι να διαβάζεις τα παλιά σου άρθρα (αυτά που δεν έχεις πουλήσει ακόμα) και να τους δίνεις άλλους τίτλους. Οι επαγγελματίες αρθρογράφοι το κάνουν συνέχεια αυτό. Με άλλα λόγια, αν ένα άρθρο δεν πουλάει με κάποιον τίτλο, κάποιο άλλο ίσως αξιοποιηθεί από τον επόμενο αρχισυντάκτη.

Πρέπει να υποβάλεις εκ νέου τα άρθρα σου που δεν έχουν πουληθεί. Δώσε στο καθένα ένα νέο τίτλο και στείλε το σε μια νέα αγορά. Τα αποτελέσματα από αυτήν την κίνηση σίγουρα θα είναι εντυπωσιακά.

ΣΥΧΝΑ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΤΙΚΟ ΝΑ ΓΡΑΦΕΙΣ ΤΙΤΛΟΥΣ

Αφού ένας τίτλος συνοψίζει ολόκληρη την ιδέα και την οπτική ενός άρθρου, υπάρχει μια συνεχής πρόκληση για να αναζητείς τους καλύτερους εξ αυτών. Πολλοί αρθρογράφοι βρίσκουν αυτό το παιχνίδι με τους τίτλους πολύ ενδιαφέρον. Ίσως ανακαλύψεις με τον καιρό ότι έχεις γίνει ένας συλλέκτης τίτλων. Όπου και αν πας και ότι και αν κάνεις, το μυαλό σου θα εστιάζει σε όλες τις πιθανές ιδέες για τίτλους μελλοντικών άρθρων. Πολλοί θα είναι άχρηστοι για σένα, αλλά σίγουρα θα ανακαλύψεις αρκετούς αποτελεσματικούς. Εγώ φυλάω και συλλέγω τίτλους εδώ και πάνω από δεκαπέντε χρόνια.

Άλλος τρόπος για να προσέχεις για τίτλους είναι να διαβάζεις τη λίστα με τα διάφορα διαθέσιμα είδη:

                        Τίτλοι σοκ                   Τίτλοι με κόλπο

                        Τίτλοι έκπληξης          Τίτλοι με φράσεις που σε συναρπάζουν

                        Τίτλοι διαταγής            Τίτλοι μουσικοί

                        Τίτλοι ερώτησης          Τίτλοι σύντομοι

                        Τίτλοι ατάκας              Τίτλοι μεγάλοι

                        Τίτλοι παρηχητικοί      Τίτλοι με ονόματα VIP

                        Τίτλοι δήλωσης           Τίτλοι λύπης

                        Τίτλοι δραματικοί        Τίτλοι χαράς

                        Τίτλοι τόπων

ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙ

·         Οι τίτλοι είναι οι ετικέτες, οι επικεφαλίδες, ή οι προσκλήσεις για τα άρθρα σου.

·         Οι αγοραστές περιοδικών συχνά διαβάζουν τη λίστα με τους τίτλους των άρθρων πριν αποφασίσουν αν θα αγοράσουν.

·         «Φράσεις κλειδιά», έξυπνες ατάκες, ουσιαστικές ερωτήσεις, και άλλες ιδέες μέσα στα άρθρα σου μπορούν να οδηγήσουν σε έναν αποτελεσματικό τίτλο.

·         Ένας τίτλος δεν μπορεί να κατοχυρωθεί. Οι τίτλοι δημοσιευμένων άρθρων μπορούν να παραφραστούν, να εκσυγχρονιστούν ή και να μετατραπούν  σε νέους.

·         Ένας καλός τίτλος μπορεί να ευρεθεί αφού το άρθρο έχει ολοκληρωθεί, αλλά συνήθως προηγείται.

·         Είναι καλή ιδέα να σκεφτείς πολλούς τίτλους για ένα άρθρο και να διαλέξεις τον πιο δυνατό.

·         Γράφοντας νέους τίτλους για παλιά άρθρα (αυτά που δεν έχεις πουλήσει ακόμα) μπορείς να μεγιστοποιήσεις τα κέρδη σου.

ΤΟ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΝΑ «ΑΣΤΡΑΦΤΕΙ»

Ο αρθρογράφος, όπως ο πωλητής, έχει περιορισμένο χρόνο για να κλείσει μια συμφωνία. Έτσι, αν θέλεις να προωθήσεις τη δουλειά σου σε ένα συντάκτη, πρέπει να κινηθείς γρήγορα. Ο πρόλογος μεταδίδει την πρώτη εντύπωση για σένα και τη δουλειά σου. Αν και είναι φλύαρο και κοινότοπο, να ξέρεις ο συντάκτης θα αντιδράσει όπως θα έκανες και εσύ ίσως με ένα φλύαρο πωλητή: Θα πει, λυπάμαι…

Για να το αποφύγεις αυτό, πρέπει να γνωρίζεις ποια προβλήματα εντοπίζονται στους προλόγους. Ο απλός και περιεκτικός πρόλογος της εφημερίδας είναι καλό «εργαλείο» για να φανούν οι αδυναμίες και οι τρόποι για να ξεπεραστούν. Πρόσθεσε όλα τα «στολίδια»  που χρειάζεσαι  και ο μη μυθοπλαστικός πρόλογός σου θα πετύχει. Ο πρόλογος τραβάει την προσοχή στο άρθρο. Σε αυτόν παρουσιάζεις την καλύτερη πληροφορία σου στο «καυτό σημείο», δηλαδή στις πρώτες δέκα λέξεις.

ΔΩΣΕ ΣΤΟ ΓΡΑΨΙΜΟ ΣΟΥ ΤΟ  «ΑΓΓΙΓΜΑ ΤΟΥ ΜΙΔΑ»

Θυμάστε το Μίδα; Το άγγιγμά του μετέτρεπε ποτήρια κρασιού σε χρυσά κύπελλα, χάλκινα νομίσματα σε χρυσές λίρες. Ένας αρθογράφος μπορεί να χρησιμοποιήσει κάτι σαν «το άγγιγμα του Μίδα» για να κάνει το γράψιμό του να λάμπει όπως ο χρυσός του Μίδα.

Πως; Βγάζοντας το «βάρος» από το γράψιμο και αφήνοντάς το να «πετάξει». Δίνοντας το νόημα όσο πιο απλά, περιεκτικά και με ενδιαφέρον γίνεται, το ελαφρύ γράψιμο ωθεί τον αναγνώστη να συνεχίσει. Ένα «ελαφρύ άγγιγμα» μετασχηματίζει ρητές προτάσεις σε λεπτολογίες που ξαφνιάζουν και συγκινούν τον αναγνώστη. Αποδεικνύει αυτοπεποίθηση και φυσικό ταλέντο. Με έλλειψη περιττών λέξεων και κενών φράσεων, αχρείαστων υποδείξεων και μεγάλων περιγραφών, το «ελαφρύ» γράψιμο «λάμπει» στη σελίδα.

            «Ελαφρύ» γράψιμο σημαίνει να καταλαβαίνεις πότε να αποφεύγεις τη χρήση αχρείαστων επιθέτων και ποτέ να αφαιρείς ένα επίρρημα του οποίου το νόημα καθίσταται προφανές από το ρήμα. Σημαίνει να ξέρεις πότε να αφήνεις τον ήχο και το ρυθμό της γλώσσας να μεταφέρει ένα μέρος του νοήματός της, και πότε να σταματάς να δίνεις πληροφορίες και να αφήνεις έναν αναγνώστη να καταλάβει κάποιο σημείο μόνος του. Το «ελαφρύ» γράψιμο σημαίνει να συμπεριλαμβάνεις κάθε απαραίτητη λέξη ή βασικό στοιχείο. 

Η λιτότητα δίνει ζωντάνια στο «ελαφρύ» γράψιμο, το οποίο υποδηλώνει έναν αρθογράφο αρκετά σίγουρο για να αφήσει τον αναγνώστη του να σκεφτεί λίγο. Δείχνει αντί να λέει, υπονοεί αντί να εξηγεί, και κρύβει περισσότερα από ότι αρχικά φαίνεται.Το «ελαφρύ» γράψιμο διαβάζεται πιο εύκολα, πιο ευχάριστα,  με μεγαλύτερο ενδιαφέρον και είναι πιο ελκυστικό στους συντάκτες. Όπως ο χρυσός του Μίδα, «λάμπει» και είναι «πολύτιμο».

Γιατί λοιπόν δε γράφουμε έτσι; Επειδή φοβόμαστε. Χωρίς σιγουριά για την ικανότητά μας και φορτωμένοι με την τεράστια ευθύνη της εργασίας μας (Αυτό μπορεί να το διαβάσουν εκατομμύρια άνθρωποι! Κάποιος με πληρώνει για αυτά που σκέφτομαι), υπερβάλλουμε, χρησιμοποιώντας πεντασύλλαβες λέξεις ενώ πιο απλές αρκούν. Νευρικοί ότι οι αναγνώστες μας δε θα μας καταλάβουν, γινόμαστε υπερβολικά σαφείς, γεμίζοντας το κείμενό μας με επιπλέον φράσεις που το κάνουν πιο αργό και μονότονο.

Βάσει της αρχής ότι αυτό που απορρίπτεται από το κείμενο είναι το ίδιο σημαντικό με αυτό που συμπεριλαμβάνεται, το «ελαφρύ» γράψιμο είναι ένα «παράδοξο»: Είναι η τέχνη του να ξέρεις τι να μην κάνεις.

Παράδειγμα.

Πρώτο προσχέδιο:

Ένας ιδιαίτερα ταλαντούχος άντρας ο ίδιος, ο πατέρας μάς μετέδιδε  αυτοπεποίθηση. Μάθαμε να χρησιμοποιούμε τις φωτεινές πολύχρωμες μπογιές του πριν ακόμα μάθουμε να περιποιούμαστε τον εαυτό μας.

Δεύτερο προσχέδιο:

Ο πατέρας μου ήταν πολύ ταλαντούχος, και μας έπεισε όλους μας ότι ήμασταν ικανοί. Μάθαμε να ζωγραφίζουμε πριν μάθουμε να περιποιούμαστε τον εαυτό μας.

Τελικό προσχέδιο:

Ο πατέρας μου ήταν ταλαντούχος και μας έπεισε ότι ήμασταν και εμείς. Μάθαμε να ζωγραφίζουμε πριν μάθουμε να βουρτσίζουμε τα δόντια μας.

Πρόσεξες πώς, αφαιρώντας «αποπνικτικές» στο άκουσμα λέξεις όπως περιποιούμαστε και μετέδιδε «ελαφραίνει» τις προτάσεις; Βλέπεις πώς το πιο συγκεκριμένο βουρτσίζουμε τα δόντια μας προσθέτει δύναμη; Το «ελαφρύ» γράψιμο είναι λιτό. Αφαιρώντας φράσεις και προτάσεις που μπορούν να ειπωθούν με μια λέξη, η αναγνωσιμότητά του αυξάνεται ανάλογα με τις αχρείαστες λέξεις που αφαιρούνται. Για αυτό, πέταξε εκφράσεις όπως φωτεινά χρώματα και ιδιαίτερα. Να βασίζεσαι σε ουσιαστικά και ρήματα για να έχει επιτυχία το άρθρο σου.

Αυτή η φιλοσοφία, του «το λιγότερο είναι περισσότερο» σημαίνει να αφαιρείς όχι μόνο λέξεις, αλλά και στοιχεία, όπως θα δεις παρακάτω.

Εκείνον το μήνα, έγιναν είκοσι τρεις διαρρήξεις στο δεντρόφυτο τετράγωνο της πόλης. Οι προσπάθειες της αστυνομίας ήταν μάταιες, και οι ηλικιωμένοι κάτοικοι φοβόντουσαν να βγουν έξω τη νύχτα. Η μελαχρινή Emma Tillman, ενεργό μέλος της εκκλησίας,  εθελοντής στην κοινότητα και μητέρα τριών έφηβων παιδιών, ήταν ντροπαλή όταν ήταν παιδί. Αλλά κουράστηκε να νιώθει ως θύμα.

Αν και οι λεπτομέρειες μπορεί να είναι σχετικές με το άρθρο, το να τις βάζεις όλες μαζί είναι κάτι το αποπροσανατολιστικό, και κλέβει από την παράγραφο την ουσία της. Αυτός είναι ο τελικός πρόλογος που ταιριάζει στο κείμενο. 

Ζει σε ένα δρόμο όπου το έγκλημα είχε γίνει συνηθισμένο, και οι ηλικιωμένοι κάτοικοι φοβόντουσαν να βγουν έξω τη νύχτα. Είχαν γίνει είκοσι τρεις διαρρήξεις μόνο τον προηγούμενο μήνα. Και η Emma Tillman είχε κουραστεί να νιώθει ως θύμα.

Σαφής και περιεκτική, αυτή η παράγραφος επιδρά. Η έλλειψη άσχετων λεπτομερειών κάνει αυτές που παραμένουν να ξεχωρίζουν, και ωθεί τον αναγνώστη στο κύριο μέρος του άρθρου. Η λιτότητα έχει τη δύναμη να κάνει τους αναγνώστες ν” αναρωτιούνται,  να σκέφτονται, ακόμα και να νιώθουν.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που ένα άρθρο απαιτεί να δώσουμε στον πρόλογο περισσότερες λεπτομέρειες. Ας δούμε ένα παράδειγμα για το πώς οι χωρισμένοι αντιμετωπίζουν τις γιορτές. Οι λεπτομέρειες που πρόσθεσα για να το κάνω συγκινητικό το έκαναν «βαρύ» και επίπεδο. Μετά από δύο αναθεωρήσεις, κατέληξα  σε αυτό:

Σε διάστημα ενός χρόνου από το διαζύγιο της Μαρίας και του Δημήτρη, τα τρία παιδιά τους δεν είχαν δει και πολύ τον πατέρα τους. Για αυτό το λόγο, και για να διατηρήσει τις παραδοσιακές συνήθειές τους, η Μαρία προσκάλεσε τον Δημήτρη  για το χριστουγεννιάτικο δείπνο. Στο φως των κεριών, τα μάτια των παιδιών σπινθήριζαν. Σκέφτονταν: Θα τα ξανάβρισκαν οι γονείς τους; Θα ήταν μια οικογένεια πάλι; Στις έξι το απόγευμα ο Δημήτρης  έδωσε τα δώρα του και έφυγε. Τα παιδιά πήγαν στα δωμάτιά τους. Η Μαρία κατέρρευσε και έκλαψε.

Τα δάκρυα της Μαρίας, τα μάτια των παιδιών που σπινθήριζαν και η επιστροφή τους στα δωμάτιά τους είναι η ουσία της ιστορίας. Απεικονίζουν τον πόνο του διαζυγίου πιο παραστατικά από ότι θα έκαναν οι στατιστικές, οι πληροφορίες για τα φαγητά στο τραπέζι ή οι γενικότητες για τις παρενέργειες του χωρισμού. Η λιτότητα του προλόγου δίνει τα στοιχεία που συμπεριέλαβα, δηλαδή προσοχή και αξιοπρέπεια.

Μην εντάσσεις πληροφορίες σε άσχετα πράγματα. Ο σκοπός της κοπιαστικά συγκεντρωμένης έρευνάς σου θα είναι απλά να προσθέσει κύρος σε αυτά που λες. Πειραματίσου βάζοντας λιγότερες πληροφορίες από ότι συνηθίζεις. Θα ξαφνιαστείς με αυτά που μπορούν να μείνουν έξω.

Ποια είναι η λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ πολλών και λίγων πληροφοριών; Για να αναγνωρίσεις αυτό το φανταστικό σύνορο, βάλε στην άκρη τις σημειώσεις σου, κλείσε τα μάτια σου και φαντάσου το άρθρο. Ή κάνε διάγραμμα του άρθρου χωρίς να συμβουλευτείς την έρευνά σου. Ποια στοιχεία ταιριάζουν στη φαντασίωση ή στο διάγραμμα; Αυτά πιθανώς είναι τα κρίσιμα σημεία. Αρχίζοντας με αυτά, πρόσθεσε μόνο τις πληροφορίες που χρειάζονται οι αναγνώστες για να βγάλουν το κατάλληλο συμπέρασμα. (Αν το βρίσκεις δύσκολο να είσαι αντικειμενικός, γράψε μια ή δύο σελίδες δείγματα, και μετά ζήτησε από ένα συγγενή ή φίλο να αξιολογήσει τη δουλειά σου). Χρησιμοποίησε μόνο αυτά τα στοιχεία, τις δηλώσεις και τις στατιστικές που αποδίδουν πραγματικά. Να τα γράψεις όσο πιο περιεκτικά γίνεται. Ποτέ μη διατυπώνεις αυτό που μπορείς να υπονοήσεις.

Το «ελαφρύ» γράψιμο απαιτεί νεύρο. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα οι αναγνώστες να μη σε καταλάβουν. Αλλά οι αρθογράφοι που προσφέρουν αρκετά στοιχεία μπορούν να είναι σίγουροι ότι θα τους καταλάβουν.

ΤΕΛΕΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

Δεν υπάρχουν δεδομένοι και γρήγοροι κανόνες για να γράφεις ένα τέλος. «Χρησιμοποίησε ότι δουλεύει», λέει ο συντάκτης του McCall’s Don McKinney. Θεωρεί το τέλος τόσο σημαντικό που συχνά πηγαίνει από την πρώτη σελίδα ενός άρθρου που έχει υποβληθεί στην τελευταία, απλά για να δει πώς το έχει κλείσει ο αρθρογράφος. Αλλά το τέλος πρέπει να κάνει τον αναγνώστη να νιώθει καλά, ανεβασμένος και να αισθάνεται ότι έχει μάθει κάτι για τον κόσμο.

Το τέλος που επιτρέπει στον αναγνώστη να γεμίσει τα κενά μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό. Όπως μπορεί να είναι και μια λέξη ή φράση επιδεκτική σε ερμηνεία, όπως στο παρακάτω παράδειγμα από ένα άρθρο για το Parents που αφορούσε μια γυναίκα που ήταν θετή μητέρα  είκοσι «αδιόρθωτων» εφήβων, φαίνεται: Αφήνοντας τον αναγνώστη να αποφασίσει τι σημαίνει το «φύγει», όχι μόνο αποφεύγεται ένα καταπιεστικό τέλος, αλλά καθίσταται πιο πλούσιο και αξιομνημόνευτο. Έτσι, άσε το «υπέροχο» να συμβεί. Άφησε χώρο στους αναγνώστες σου να συμμετέχουν. Και είτε κλείσεις με μια σκέψη, μια στατιστική ή ένα ανέκδοτο, άφησε τους αναγνώστες  μια αίσθηση ανακάλυψης. Γιατί το πιο ικανοποιητικό τέλος είναι αυτό που κάνει τους αναγνώστες να νιώθουν ότι έχουν πάει, μαζί με τον αρθρογράφο, σε κάποιο ταξίδι.

           

ΔΩΔΕΚΑ ΤΡΟΠΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΣΟΥ ΜΕ ΧΑΡΗ

Ίσως να είμαστε ειδικοί στο να προσελκύουμε τους αναγνώστες μας με  δελεαστικές επικεφαλίδες και συναρπαστικούς προλόγους, και ίσως έχουμε το ταλέντο να τους γοητεύουμε από παράγραφο σε παράγραφο του κυρίου θέματος. Αλλά, αν υπάρχει μια χαλάρωση στο τέλος, αν αποτύχουμε να σχεδιάσουμε ένα δυνατό, αξιομνημόνευτο επίλογο, όλα μπορεί να αποβούν μάταια  και οι αναγνώστες μας να αδιαφορήσουν κουνώντας τους ώμους τους, αναλογιζόμενοι γιατί διάβασαν το άρθρο.

Αποδεικνύεται ότι ένα νέο μιούζικαλ πέτυχε αν μπορείς να φύγεις από το θέατρο με τουλάχιστον μια μελωδία να σφυρίζεις. Είναι εξίσου ικανοποιητικό να τελειώσεις το διάβασμα κάποιου άρθρου με τουλάχιστον μια χρήσιμη και διεγερτική ιδέα να έχει μείνει στο μυαλό σου. 

Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε, ιδιαίτερα όταν γράφουμε για κάποιο εξέχον θέμα, είναι ότι κυρίως αποτελούμε αφηγητές ιστοριών. Ένα τέτοιο άρθρο πρέπει να είναι περισσότερο από μια μονότονη απαγγελία στοιχείων. Πρέπει να εμπεριέχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός δοκιμίου, ενός θεατρικού έργου, μιας σύντομης ιστορίας. Το βασικό πλαίσιο είναι σαφές και φανερό. Ξεκινάμε με ένα θέμα, μια ιδέα, ή μια είδηση. Αναπτύσσουμε αυτό το θέμα ή την ιδέα κομμάτι κομμάτι, στο κύριο μέρος του άρθρου. Και μετά έρχεται το τέλος, η κατάληξη, ο επίλογος.

«Το άρθρο σου πρέπει να έχει ένα θέμα, να εξηγεί κάποια σκέψη, να οδηγεί προς μια κατάληξη», συμβουλεύει ο συγγραφέας Max Gunther. «Πρέπει να ανεβάζει τους αναγνώστες, να τους μεταφέρει, και να τους προσγειώνει με μια ικανοποιητική πρόσκρουση. Πρέπει να τελειώσουν έχοντας την αίσθηση ότι έχουν φτάσει κάπου, ότι είναι σε διαφορετικό μέρος από αυτό που ξεκίνησαν».

Αν μπορούσαμε να οπτικοποιήσουμε  τη θεωρία για το γράψιμο άρθρου, ίσως επήρχετο κάτι  σαν το παρακάτω διάγραμμα (υποθέτουμε ότι το άρθρο κλιμακώνεται προς την κορύφωση).

Ο πρόλογος, φυσικά, είναι η «βιτρίνα» οποιουδήποτε άρθρου. Μια υπόσχεση για τα μεγαλειώδη πράγματα που επέρχονται, καθορίζει το ρυθμό και το ύφος της ιστορίας και των στοιχείων που ακολουθούν, είναι το «σπίρτο» που ανάβει το «φιτίλι» του ενδιαφέροντος.

Όλοι καταλαβαίνουμε πόσο κρίσιμος μπορεί να είναι ο πρόλογος. Όλοι ξέρουμε ότι πρέπει να είναι σαφής, περιεκτικός, προκλητικός, ζωηρός και αληθινός, σε σχέση με τα στοιχεία που ακολουθούν. Το ύφος και το στιλ του προλόγου πρέπει να συνδέεται με  το ύφος και το στιλ της ιστορίας.

                        Πρόλογος

                        Κύριο Θέμα

                        Επίλογος

Υπάρχει ένα άλλο στοιχείο που σπάνια λαμβάνεται υπόψη: Ένας καλός πρόλογος στρώνει το δρόμο προς έναν καλό επίλογο. Το ένα προωθεί τον αναγνώστη στο άρθρο, το άλλο προωθεί την ουσία του άρθρου στον αναγνώστη.

Μια μεταβατική διατύπωση ή παράγραφος σε μεταφέρει από τον πρόλογο στο κύριο θέμα του άρθρου όπου μπορείς να επεξηγήσεις, όσο επιτρέπει ο χώρος, την «υπόσχεση» του προλόγου και να αναπτύξεις τη ροή της ιστορίας με τη χρήση των διάφορων «εργαλείων» του αρθογράφου, όπως ανέκδοτα, δηλώσεις, συγκεκριμένα παραδείγματα, ζωηρές παρουσιάσεις και επιβεβαιώσεις στοιχείων και απόψεων, ακόμα και διάλογο.

Οι αναγνώστες καθώς διαβάζουν, αρχίζουν να νιώθουν ότι το άρθρο, αν είναι σωστά και συναρπαστικά γραμμένο, κλιμακώνεται σε γοητεία και αξία, ότι αποβαίνει επ’ ωφελεία τους, κατευθυνόμενο προς μια σημαντική και άξια κατάληξη. Έτσι τελικά, ελπίζουμε πως φτάνουμε, με αυξημένο ενδιαφέρον και  μεγάλες προσδοκίες, σε αυτή την τελική διατύπωση ή παράγραφο, το αποκορύφωμα της δουλειάς σου. Ο επίλογός σου πρέπει να αντιπροσωπεύει την πιο έντονη νόηση και την πιο καλή και προσεκτικά προετοιμασμένη «πρόζα» σου.

Όπως αξίζει να σκέφτεσαι τον πρόλογο όταν συγκεντρώνεις στοιχεία και φωτογραφίες για ένα άρθρο, έτσι και ωφελείσαι αν σκέφτεσαι τον επίλογο. Πολλοί αρθογράφοι ονομάζουν μια σελίδα από τις σημειώσεις τους «πρόλογο» ελπίζοντας ότι θα τους «χτυπήσει» μια «αστραπή» έμπνευσης πολύ πριν αρχίσουν να συντάσσουν την πρώτη σελίδα του άρθρου. Η ίδια διαδικασία πρέπει να εφαρμόζεται και για τον επίλογο. Κράτα μια σελίδα από τις σημειώσεις με το όνομα «επίλογος» και καθώς προχωράει η έρευνά σου, σημείωνε σκέψεις καθώς σου έρχονται.

Στα πολλά χρόνια που έχω πίσω από ένα κομπιούτερ βασίστηκα σε τρεις πρωταρχικές πηγές έμπνευσης για τους επιλόγους μου, με αυτή τη σειρά: 1) ο πρόλογος, 2) ο στόχος του άρθρου, 3) ιδέες που γεννιούνται από το κύριο θέμα, συνήθως στις μια ή δύο παραγράφους που προηγούνται του επιλόγου.

Δεν υπάρχουν τεχνικές, κανόνες ή μαγικά σχέδια που μπορείς να ακολουθήσεις όταν γράφεις τον επίλογο. Αν, όμως, ξέρεις τους διάφορους τρόπους για να «κλείνεις» ένα χειρόγραφο, μπορείς να διαλέξεις και να δουλέψεις με αυτό που ταιριάζει στο άρθρο σου. Ας δούμε μερικά παραδείγματα επιλόγων. 

Ø  Η ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Πρόκειται για μια αντιγραφή του προλόγου, περιστασιακά με κάποια ενίσχυση. Μπορεί και να είναι απλά μια επανάληψη του θέματος του προλόγου,  όπως συμβαίνει πολύ συχνά.          

Ø  Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΕΓΓΥΤΗΤΑΣ

Άντλησε από το υλικό που βρίσκεται ακριβώς πριν από την τελική σου παράγραφο, για να αποκτήσεις άποψη για το τέλος. 

Ø  Η ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ

Κάθε άρθρο έχει ή πρέπει να έχει κάποιο στόχο. Περιστασιακά, μια ζωηρή και παραστατική επαναδιατύπωση αυτού του στόχου οδηγεί σε έναν αποτελεσματικό επίλογο.           

Ø  ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ

Μπορείς να γίνεις πολύ «χαριτωμένος», φυσικά, αλλά μερικές φορές η παρήχηση, η χρήση σλόγκαν, οι ευκολομνημόνευτες φράσεις, κτλ., κάνουν ζωηρή εντύπωση και μένουν περισσότερο στον αναγνώστη. 

Ø  Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΔΗΛΩΣΗ

Χρησιμοποίησε μια δήλωση από ένα υποκείμενο, από την ιστορία, ακόμα και από μια ταμπέλα σε έναν τόπο.

Ø  ΤΟ ΠΡΟΣΘΕΤΟ

Ο επίλογος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αναφέρεις κάτι  στο άρθρο για πρώτη φορά. Εφαρμόζεις, δηλαδή, τη θεωρία του «να κρατάς το καλύτερο για το τέλος». Μπορεί να είναι κάτι που σοκάρει και που επίτηδες το φύλαγες τελευταίο, ή, πιο συχνά, ένα πρόσθετο.

Ø  Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΑΝΕΚΔΟΤΟ

Χρησιμοποιώντας αυτή την προσέγγιση, μπορείς είτε να κλείσεις με ένα ολοκληρωμένο ανέκδοτο ή να χρησιμοποιήσεις την τεχνική χωρισμού ανεκδότου βάσει της οποίας αρχίζεις να λες ένα ανέκδοτο νωρίς στο άρθρο, ίσως και στον πρόλογο. Στα μισά του ανεκδότου σταματάς. Μετά συνεχίζεις με το υπόλοιπο άρθρο, ολοκληρώνοντας το ανέκδοτο στον επίλογο.

Ø  Ο ΦΥΣΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Κάνε όπως κάνει ο αφηγητής ιστοριών. Άφησε την ιστορία σου να τελειώσει φυσικά. Χωρίς ιδρώτα. Χωρίς ένταση.

Ø  Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο επίλογος περίληψη, όπως υποδηλώνεται, προσπαθεί να επισημάνει κύρια σημεία του άρθρου, ή να τακτοποιήσει ότι χρειάζεται. Συχνά σχετίζεται με τον πρόλογο ή εκφράζεται ως περιληπτική δήλωση.

Ø  Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΕΥΘΕΙΑΣ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ

Αυτό μπορεί να ονομαστεί και επίλογος «αποτίμησης». Συνίσταται σε  μερικές προτάσεις ή μια τελική σκέψη για το θέμα με δικές σου λέξεις, συχνά «από το πουθενά» χωρίς να αντιγράφεις την προηγούμενη «πρόζα» σου στο άρθρο. Δεν είναι περίληψη. Σπάνια κρατάει πολύ.  Παραθέτει κατευθείαν την άποψή σου για την ιστορία.

Ø  ΤΟ ΚΕΝΤΡΙ

Μια απρόσμενη κατάληξη, ή ένα τέλος που ξαφνιάζει, εκπλήσσει ή σοκάρει τον αναγνώστη.

Ø  Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ «ΣΥΜΒΟΥΛΗ»

Μια τελευταία παραίνεση, προειδοποίηση ή συμβουλή-ένα λεκτικό «δάχτυλο» που δείχνει προς τον αναγνώστη-είναι ένας απότομος αλλά αποτελεσματικός τρόπος να πεις μια τελική, πολύ σημαντική σκέψη, όπως, «Την επόμενη φορά που θα σκεφτείς το κάπνισμα-μην το κάνεις»! για το τέλος ενός άρθρου για τσιγάρα και υγεία.

 Οι επίλογοι, όποια προσέγγιση και αν χρησιμοποιήσεις, κατατάσσονται ανάμεσα στα πιο συναρπαστικά, συχνά ενοχλητικά και εξοργιστικά στοιχεία ενός άρθρου. Συναρπαστικά γιατί σου προσφέρουν τις λίγες λέξεις με τη μεγαλύτερη δυνατότητα για να πληροφορήσεις, να πείσεις ή να επηρεάσεις τον αναγνώστη σου. Ενοχλητικά και εξοργιστικά, όχι μόνο γιατί συχνά είναι το πιο δύσκολο μέρος του άρθρου, αλλά και επειδή ότι και να γράψεις ποτέ δε θα σε ικανοποιήσει.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ  ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ[2] 

Η συνέντευξη πρέπει όπως στο λίντ μιας εφημερίδας να δίνει απαντήσεις στα  ερωτήματα ενός γεγονότος. ΤΙ, ΠΟΙΟΣ, ΠΟΥ,  ΠΟΤΕ,  ΠΩΣ και ΓΙΑΤΙ.

Η συνέντευξη χρησιμεύει για να εξασφαλίσουμε μαρτυρία, αποκάλυψη εξήγηση, νέες πληροφορίες. Δεν παίρνουμε συνέντευξη από οποιονδήποτε..

Οι στόχοι μιας συνέντευξης:

• Να κάνεις να πεί ένας άλλος αυτό που ο δημοσιογράφος δεν μπορεί να πει μόνος του
• Να προκαλέσει περιγραφή που δεν είδε ο ίδιος
• Να αποσπάσει αντιδράσεις, μαρτυρίες
• Να ακουσθούν πρωταγωνιστές της επικαιρότητας
• Να εκφρασθούν γνώμες, συναισθήματα

Τι πρέπει να ξέρει ο συνεντευξιαζόμενος:

• Τον τύπο της συνέντευξης
• Την ημερομηνία μετάδοσης και την ώρα
• Το αντικείμενο
• Τα γενικά σημεία
• Την αιτία της συνέντευξης
• Τη διάρκεια
• Που να κοιτάζει
• Που να κάτσει
• Σε ποιο μικρόφωνο θα μιλήσει
• Να ξέρει ότι οι απαντήσεις του πρέπει να είναι σύντομες
• Ότι μπορεί να μιλήσει για όλα

Αυτό που δεν πρέπει να γίνεται:

• Να έχει τις ερωτήσεις από πριν
• Να γίνεται η συνέντευξη πρώτα χωρίς κάμερα
• Να δίνεται βοήθεια για να διατυπώνει απαντήσεις
• Να «καίγεται» το θέμα από πριν (Κύριε θα μιλήσουμε γιαυτό για εκείνο και θα θέλαμε να σας πούμε ότι αποκαλύψαμε και το άλλο…)
• Να γινόμαστε επιθετικοί και προκλητικοί
• Να δείχνουμε πιο εκνευρισμένοι από τον συνεντευξιαζόμενο.

Τα λάθη προς αποφυγήν

• Να κάνουμε ότι καταλαβαίνουμε χωρίς να καταλαβαίνουμε
• Να θέτουμε τρεις και 4 ερωτήσεις κάθε φορά. Μόνο μία!
• Να συμπεριλαμβάνουμε απαντήσεις στις ερωτήσεις μας
• Να ζητάμε συγγνώμη όταν θέτουμε ερώτηση
• Να ξεχάσουμε το όνομα και την ιδιότητα του συνεντευξιαζόμενου.

Χρήσιμες πρακτικές συμβουλές

Εάν δεν υπάρχει επείγουσα ανάγκη όλες οι συνεντεύξεις πρέπει να γίνονται στο τηλεοπτικό δελτίο με κάμερα σε τριπόδι και όχι στον ώμο.

Ποτέ δεν πρέπει να γίνονται ταυτόχρονα με άλλους τηλεοπτικούς σταθμούς. Στην Ελλάδα γίνεται το αντίθετο. Είναι λάθος. Μόνο όταν πρόκειται για κοινές δηλώσεις.

Υπάρχουν 4 αξίες πλάνων για συνεντεύξεις.

• Γενικό πλάνο: Ο συνεντευξιαζόμενος φαίνεται ολόκληρος.
• Το αμερικάνικο πλάνο: Ο συνεντευξιαζόμενος  φαίνεται μέχρι τη ζώνη
• Το μέσο πλάνο: Ο συνεντευξιαζόμενος φαίνεται μέχρι την πλάτη
• Το κλειστό πλάνο:Φαίνεται μόνο το πρόσωπο.

Παρόλα αυτά υπάρχουν αμέτρητες δυνατότητες για το λεγόμενο encadrement (ανκαντρεμαν) για το οποίο είναι λάθος να ακούγεται ότι δεν ενδιαφέρει το δημοσιογράφο.

Ο κάθε δημοσιογράφος έχει ένα στυλ παρουσίασης στο πλάισιο της γενικής σκηνοθεσίας του τηλεοπτικού σταθμού που εργάζεται.

Στις συνεντεύξεις φροντίζουμε να υπάρχουν πάντα «σφήνες» δηλαδή εικόνες του χώρου ή του συνεντευξιαζόμενου που χρησιμεύουν για να κόβουμε τις συνεντεύξεις στο μοντάζ (μάτια, χέρια, πινακίδες κλπ) ή αντίθετες σφήνες.

Π.χ πλάνο του δημοσιογράφου κατά την ώρα της συνέντευξης (προς αποφυγήν εκτός αν η συνέντευξη είναι αποκλειστική).

ΔΥΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ:

                                                      

Α.Δεν κόβουμε μια συνέντευξη αλλοιώνοντας το περιεχόμενο και

Β. δεν αλλάζουμε κάδρο( από γενικό σε κλειστό) παρά μόνο όταν τίθεται η ερώτηση. Όχι όταν μιλάει ο συνεντευξιαζόμενος. Διαφορετικά ο μοντέρ χάνεται.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ[3]

Ο αθλητικός συντάκτης, ο δημοσιογράφος γενικά, από την στιγμή που ξεκινάει για να ανοιχτεί στο πέλαγος του ρεπορτάζ και της συναρπαστικής, όσο και δύσκολης, επαγγελματικής περιπέτειας, είναι υποχρεωμένος να ασπαστεί την συνεχή συντροφιά μιας κυρίας, που ακούει στο όνομα ερώτηση. Είναι από τα βασικά του όπλα, είναι ο σκοπός και η τέχνη του για να πληροφορείται πράγματα και να τα αναδεικνύει, είναι το κλειδί για τα πάντα. Από το πρωί έως και το βράδυ και πιθανόν στον... ύπνο του, ρωτάει, ρωτάει, ρωτάει. Και βέβαια όχι από προσωπική περιέργεια, αλλά από ανάγκη να μάθει αυτό που τον ενδιαφέρει, αυτό που πρέπει να γράψει, αυτό που θα δώσει τελικά στο αναγνωστικό κοινό, στον ακροατή ή στον τηλεθεατή. Αυτή η λέξη, η ερώτηση, είναι και η βάση ενός δημοσιογραφικού είδους πολύ ξεχωριστού, όπως είναι η συνέντευξη. Πρόκειται για μία πολύ σημαντική ζωντανή επικοινωνία ανάμεσα στον δημοσιογράφο και στο πρόσωπο που καλείται να μιλήσει και να δώσει λεπτομέρειες με ενδιαφέρον, είναι μία  ευαίσθητη επαφή ανθρώπων, που δεν φθάνει να συζητήσουν, αλλά είναι υποχρεωμένοι να αναδείξουν καταστάσεις, πραγματικότητες, προβληματισμούς, ειδήσεις και ένα σωρό άλλα πράγματα που επιφυλάσσει το τετ – α –τετ . Η συνέντευξη είναι κρίσιμη αποστολή, είναι πρόκληση, είναι ευθύνη, είναι και απόλαυση πολλές φορές για τον δημοσιογράφο, που ζει ανθρώπινες πλευρές χάρη στο προνόμιο του επαγγέλματός του να πληροφορείται  από πρώτο χέρι πράγματα και καταστάσεις  με σημασία. Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλοί δημοσιογράφοι. ανεξάρτητα από το ρεπορτάζ που κάνουν, έχουν αναδειχθεί, προβληθεί και καταξιωθεί από την ικανότητά τους να αποσπούν σπουδαίες συνεντεύξεις που ταράσσουν τα νερά και έχουν αποκτήσει το πλεονέκτημα να τους μιλούν σημαντικοί άνθρωποι, γιατί αισθάνονται ότι αυτά που θα πουν και τόπο θα πιάσουν και τον σκοπό τους θα επιτύχουν. Γιατί δεν είναι μονόπλευρη υπόθεση δημοσιογραφικής φιλοδοξίας η συνέντευξη, δεν είναι μόνο επαγγελματικός στόχος. Και αυτός που την δίνει , έχει τις δικές του επιδιώξεις. Κάποτε, αυτή η συνάντηση μπορεί να εξελιχθεί και σε μάχη, ιδιαίτερα όταν έχουμε να κάνουμε με τηλεοπτική συνέντευξη, οπότε η ετοιμότητα του δημοσιογράφου, αποτέλεσμα καλής οργάνωσης και άριστης γνώσης θεμάτων και προσώπων, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. Μπορεί κανείς να μιλάει και γράφει ατέλειωτα για την μαγική λέξη που λέγεται συνέντευξη, αλλά περισσότερη αξία έχει η καταγραφή απαραιτήτων λεπτομερειών και ίσως μυστικών, που αφορούν την Τεχνική της Συνέντευξης, ένα μάθημα πολύ βασικό.

ΕΙΔΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ

Οι συνεντεύξεις διακρίνονται σε ειδησεογραφικές ή επικαιρότητας και θεματικές η συνεντεύξεις βιογραφικού χαρακτήρα. Φυσικά, είναι δυνατόν κάποιος να κάνει ακόμη περισσότερους διαχωρισμούς και να κατανείμει την επικαιρότητα σε εξαιρετικά άμεση ή διαρκή και ακόμη να διαχωρίσει τις βιογραφικές σε περισσότερες κατηγορίες η να αναδείξει ως ειδικές τις συνεντεύξεις γνώμης. Ωστόσο, έχει σημασία ο φοιτητής να ανακαλύψει σιγά σιγά αυτά που ο ίδιος θα κατατάξει σε δικά του διαφορετικά επίπεδα. Δάσκαλοι της δημοσιογραφίας υποστηρίζουν ότι η συνέντευξη πρέπει να βγάζει είδηση ή ειδήσεις και είναι σωστή αυτή η απαίτηση, αλλά κάποτε ωραίες συνεντεύξεις μπορεί να αποσπούν το ενδιαφέρον και την αποδοχή από την ατμόσφαιρα που δημιουργούν, από κάποια νέα που βγάζουν, από το ξεδίπλωμα λεπτομερειών που αφορούν δημοφιλή και όχι μόνο πρόσωπα. Αυτά χωρίς να συνιστούν είδηση, μαγνητίζουν το κοινό. Είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί πως ότι γράφεται εδώ αφορά την συνέντευξη που παίρνει ο δημοσιογράφος και την τέχνη όχι μόνο της παρουσίασής της, αλλά και της προετοιμασίας της και της διεξαγωγής της. Και είναι ευκαιρία να αναφερθεί ότι με την λέξη συνέντευξη υπάρχουν και άλλα είδη, όπως λ.χ. είναι η συνέντευξη τύπου, που είναι μία διαφορετική εκδήλώση, με συμμετοχή πολλών δημοσιογράφων, που υποβάλλουν ερωτήσεις στον ομιλητή, είτε αυτός είναι κυβερνητικός εκπρόσωπος, είτε προπονητής ή ποδοσφαιριστής., είναι η ομαδική συνέντευξη, κατά την οποία συμμετέχουν περισσότερα του ενός πρόσωπα στο πάνελ, είναι οι τακτικές και έκτακτες συνεντεύξεις εκπροσώπων φορέων και οργανισμών, ομοσπονδιών και ομάδων κ.α. Σε όποια κατηγορία συνέντευξης και αν επιδοθεί ο δημοσιογράφος, οφείλει να ενημερώνεται και να προβληματίζεται συνεχώς και πάνω απ΄ όλα επιβάλλεται να γνωρίζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ή αν θέλετε μυστικά. Μερικά από αυτά, γιατί αν κατατεθούν όλα όσος χώρος και να διατεθεί δεν επαρκεί.

• Απαραίτητη είναι η δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης με τον συνομιλητή. Βέβαια, ο νέος δημοσιογράφος που δεν έχει μεγάλες γνωριμίες δεν είναι εύκολο να πετύχει αυτή την σχέση άμεσα, αλλά θα την επιδιώξει σιγά σιγά με την υπεύθυνη στάση του. Ωστόσο, έχει την δυνατότητα να δημιουργήσει ατμόσφαιρα εγκαρδιότητας ανάμεσα στον ίδιο και στον ίδιο και στον συνομιλητή.
• Κρίσιμος είναι και ο τρόπος που θα ζητήσουμε την συνέντευξη και κατά συνέπεια σημαντικό το διάστημα που μεσολαβεί πριν από την πραγματοποίησή της. Δεν πρέπει να αισθάνεται ανασφάλεια ο συνομιλητής και τον διευκολύνουμε με τον τρόπο μας αν κατέχεται από  τάσεις εσωστρέφειας, δυσκολίας έκφρασης κ.λ.π Κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του χαρακτηριστικά,  οφείλουμε να τον πλησιάσουμε, να τον μελετήσουμε και να λειτουργήσουμε ευέλικτα.
• Συγκεντρώνουμε όσο γίνεται περισσότερες πληροφορίες  για το συγκεκριμένο άτομο, για την δραστηριότητά του σε κάθε τομέα, την διαδρομή του, τα χαρακτηριστικά και τις ενδεχόμενες ιδιορρυθμίες του και γενικά κάθε τι που είναι αναγκαίο για να καταρτίσουμε την τακτική μας και να κτίσουμε τις ερωτήσεις μας. Επειδή οι άνθρωποι διαφέρουν, για τον λόγο αυτό και εμείς  προσαρμόζουμε την στρατηγική και την τακτική μας αναλόγως. Πάντως, πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν επιχειρούμε να αιφνιδιάσουμε τον φιλοξενούμενο μας από την αρχή ή να του δημιουργήσουμε ατμόσφαιρα άγχους. Θέλει λεπτούς χειρισμούς η διαδικασία της συνέντευξης.
• Δεν είναι πάντα εφικτή η ανάδειξη ειδήσεων από μία συνέντευξη και κατά την διάρκειά της είναι πιθανόν να αλλάξουμε την σειρά των ερωτήσεών μας, όπως την είχαμε αρχικά καθορίσει, γιατί μπορεί να ανακύψει θέμα απρόβλεπτο, που φυσικά δεν παραμερίζουμε, ούτε ετεροχρονίζουμε, αλλά το διαχειριζόμαστε εκείνη την στιγμή. Για τον λόγο αυτό οφείλουμε να ακούμε πάντα με προσοχή τον ομιλούντα, ώστε να μη χάσουμε οτιδήποτε απαιτεί ερώτηση της στιγμής εκείνης.
• Ειδικότερα στις τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές συνεντεύξεις πρέπει να είμαστε έτοιμοι να παίρνουμε την σκυτάλη ύστερα από μία φράση του συνομιλητή και να συνεχίζουμε με βάση αυτή, ώστε να διατηρείται ο κανόνας της σωστής ροής.
• Είμαστε ευγενείς και ψύχραιμοι. Τιθασεύουμε τον εγωισμός μας και πάντα θυμόμαστε ότι εμείς είμαστε ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο κοινό και στο πρόσωπο. Επιτυχία μας είναι να αφουγκραζόμαστε το κοινό σε σχέση με το τι θα ήθελε να διαβάσει, να ακούσει ή να δει από τον συνεντευξιαζόμενο. Με άλλα λόγια να συνειδητοποιήσουμε ότι ο πρωταγωνιστής δεν είναι ο δημοσιογράφος σε μία συνέντευξη, αλλά ο φιλοξενούμενος που

          ενδιαφέρει περισσότερο το κοινό.

• Μεγάλη προσοχή, έως και βασανιστική, στην καταγραφή, σε χαρτί και στην σκέψη, ερωτήσεων ουσιαστικών και διευκολυντικών για να  βγαίνουν θέματα και λεπτομέρειες ελκυστικές. Μη θεωρούμε ότι γνωρίζουμε τα πάντα. Ρωτάμε από πριν όπου μπορούμε για το τι θα ρωτούσαν κάποιοι άλλοι το συγκεκριμένο πρόσωπο. Συμφέρει το ανοικτό μυαλό, είναι ενδεχόμενο να μας δώσουν ιδέες για ερωτήσεις άλλοι, οπότε ας τις υιοθετούμε αν τις αποδεχόμαστε.
• Μεγάλο είναι το δίλημμα της αποδοχής συμφωνίας να μη ρωτήσεις κάτι, το οποίο το κοινό θα θεωρήσει παράλειψη αν δεν τεθεί. Προσοχή κατά συνέπεια σε παρόμοιες συμφωνίες, που η πραγματικότητα θέτει σε αχρηστία. ΄Αλλωστε υπάρχει πάντα κάποιος τρόπος, χωρίς να θίγεις τον άλλο, να ρωτήσεις κάτι σοβαρό. Να μη ξεχνάμε βέβαια ότι τα δημόσια πρόσωπα δεν θέλουν να βγάζουν στην φορά προσωπικά τους. Γενικά, δεν θίγουμε, δεν προσβάλουμε και δεν απαιτούμε από τον άλλο να πει πράγματα που θέλουμε εμείς, αλλά σεβόμαστε την προσωπικότητά του και το δικαίωμα του να πει αυτά που θέλει. Ωστόσο, υπάρχουν δημοσιογράφοι που με έξυπνο τρόπο παίρνουν πράγματα που άλλοι συνάδελφοί τους δεν μπορούν, χωρίς να γίνονται κουραστικοί η πιεστικοί στον προσκεκλημένο.
• Μη παρασυρόμαστε σε ερωτήσεις πολυλογίας ή σε κρίσεις που νομίζουμε ότι είναι ερωτήσεις και να μη εμπλεκόμαστε στα δίκτυα άλλοτε της καχυποψίας, άλλοτε της εγωπάθείας και άλλοτε της στείρας επιμονής για κάτι που ο άλλος δεν θέλει να πει. Μη υποτιμούμε ποτέ το κοινό και μη υπερτιμούμε τις ικανότητές μας και κυρίως μη ξεφεύγουμε από τον ρόλο μας. Έχει σημασία και το ύφος μας, που δεν είναι ανακριτικό.
• Απαραίτητη η ενασχόλησή μας με μαθήματα σκηνοθεσίας, σκηνικής παρουσίας και γενικά στησίματος μπροστά σε κάμερες. Λέγοντας σκηνοθεσίας δεν εννοείται να παίξουμε θέατρο, αλλά να πετύχουμε να δείξουμε αυτό που είμαστε και όχι κάποιος άλλος. Ο χρόνος τελικά απομυθοποιεί τους πάντες και τα πάντα, άρα να είμαστε ο εαυτός μας.
• Πάντα να επιζητούμε να βγάζουμε πρόσωπα που άλλοι ξεχνούν η να τα βγάζουμε σε timing που άλλοι αγνοούν. Μπορεί να είναι καλή η συνέντευξη που βγάζει ειδήσεις, αλλά είναι επίσης καλή και αυτή που φωτίζει σωστά ένα πρόσωπο και βγάζει καινούργια πράγματα γι΄ αυτό.
• Δεν είναι απαραίτητο ο αθλητής η αθλητική και όχι μόνο προσωπικότητα να μιλάει για τα πάντα, πολιτική, κοινωνία , τέχνη κλπ, αλλά είναι καλό αν το κρίνουμε σκόπιμο να αναδείξουμε και σχετικές πτυχές αν υπάρχουν.

            

          ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ είναι να διευκρινιστεί ότι ακολουθούνται διαφορετικές τεχνικές για συνέντευξη σε γραπτό τύπο, ραδιόφωνο και τηλεόραση, γιατί το κάθε μέσο έχει τα δικά του ιδιαίτερα συστατικά στοιχεία. Στην εφημερίδα ή στο περιοδικό υπάρχει ο συγκεκριμένος χώρος που σου δίδεται, υπάρχει η ευχέρεια ταξινόμησης των ερωτήσεων, του προλόγου, του επιλόγου αλλά και κάποιων ενδιαμέσων γραπτών παρεμβολών, που είναι χρήσιμες για την ανάδειξη εικόνας και αντιδράσεων του συνομιλητή. Πάντα προτιμούνται οι σύντομες και περιεκτικές ερωτήσεις που δεν κουράζουν. Τα περιοδικά απαιτούν ειδικότερο στυλ και είναι αναγκαίο να αντέχουν οι συνεντεύξεις έως τον χρόνο έκδοσής τους, γιατί παραδίδονται αρκετά πριν και είναι βασισμένες κατά κύριο λόγο σε θέματα ανάδειξης  της προσωπικότητας του φιλοξενουμένου. Στο ραδιόφωνο επειδή δεν έχει εικόνα ο ακροατής, επιβάλλεται με τον χειρισμό των θεμάτων που αφορούν τον προσκεκλημένο να αναδεικνύονται εικόνες που ακούγονται καλά. Προσφέρεται το μέσο για ζεστή ατμόσφαιρα, καλό είναι να επαναλαμβάνουμε τακτικά με ποιόν μιλάμε και γενικά κάποιες περιλήψεις με σημασία, ώστε να διευκολύνεται και ο ακροατής που δεν ήταν μαζί μας από την αρχή. Στην τηλεόραση, ο χρόνος δεν είναι τεράστιος και απαιτείται κατάστρωση ρεαλιστικού σχεδίου, με  ουσιαστικές ερωτήσεις για να βγάλουν ακόμη και ειδήσεις και καλή προετοιμασία, ώστε αν ο φιλοξενούμενος πλατειάζει να διακόπτεται έντεχνα και όχι προκλητικά και κυρίως να απαντάει σε ερωτήσεις που αισθανόμαστε ότι θα υπέβαλε εκείνη την στιγμή ο μέσος τηλεθεατής. Θέλει εκπαίδευση και πείρα η τηλεοπτική συνέντευξη, θέλει στυλ, ήθος και ύφος και περπάτημα κάποιες φορές επάνω σε τεντωμένο σκοινί. Για την τηλεσυνέντευξη οι λεπτομέρειες είναι πάρα πολλές.

       Ως επίλογο θα διάλεγα μία φράση, ας την πω συμβουλή. Η ανθρώπινη πλευρά κάθε προσώπου συγκινεί. Ας μη το ξεχνάμε ποτέ όταν παίρνουμε συνέντευξη.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

ΣΑΓΙΑ ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΒΑΡΑΣ

ΝΙΚΗΤΑΣ ΓΑΒΑΛΑΣ

---

[1] Το παρόν κεφάλαιο επιμελήθηκε η Σάγια Τσαουσίδου

[2] Το παρόν τμήμα επιμελήθηκε ο κος Γ. Κουβαράς

[3] Το παρόν κεφάλαιο επιμελήθηκε ο κος Νικήτας Γαβαλάς